Northrop F-5A Freedom Fighter

Problem kod većine američkih aviona bio je taj, što su oni uglavnom bili komplikovani i skupi za većinu savezničkih zemalja. Da bi rešila taj problem, kompanija Northrop je odlučila da razvije jednostavan, lagan i jeftin lovac za siromašnije savezničke zemlje. Konstruktorski tim kompanije predvođen konstruktorom Veljkom Gašićem, otpočeo je razvoj lovačkog aviona, na osnovu projekta nadzvučnog aviona za obuku T-38 Talon. Još 1958. godine, urađena je maketa aviona označenog kao N-156F.

Novi avion imao je hibridno krilo, sa strejkovima pod uglovima od 60 stepeni. Na taj način je znatno povećan uzgon krila, a uz to su dodani i flapsovi, koji su se protezali celom dužinom napadne ivice krila. Samo krilo je bilo trapeznog oblika sa napadnom ivicom pod uglom od 24 stepena u odnosu na osu trupa, čvrste i lagane saćaste konstrukcije, veoma tanko, tako da nije bilo predviđeno, da nosi rezervoare za gorivo. Na izlaznoj ivici krila su se nalazili hidraulički pokretani eleroni i električki pokretani flapsovi.

Pored kabine sa jednim sedištem, N-156F je zbog snažnijih motora imao i nešto veće usisnike za vazduh promenljive geometrije. Trup je bio izuzetno tankog preseka, ali je ipak omogućavao ugradnju relativno prostrane kabine, sa veoma dobrom vidljivošću u svim pravcima. Osim toga vidljivost je poboljšana i činjenicom, da se nos blago spuštao prema dole, što je letelici davalo vrlo elegantan izgled.

Prvi prototip je poleteo 30. jula 1959. godine, i na prvom letu je probio zvučni zid. Administracija predsednika SAD Džona Kenedija, odlučila je da podrži projekat lakog, jednostavnog i jeftinog lovca za saveznike. Ministarstvo odbrane je 1962. godine raspisalo konkurs za opremanje avijacije članica NATO i SEATO pakta lakim lovcem. Opremanje ovih vazduhoplovstava je obavljan u okviru programa MAP (Military Asistance Program – program vojne pomoći). Na ovom konkursu pobedio je lovac kompanije Northrop N-156F.

Lovac dobija novu oznaku F-5A i naziv Freedom Fighter. Proizvedeni avioni su se od prototipova razlikovali po ojačanoj konstrukciji za postizanje nosivosti od 2814kg, po dodatnim nosačima ispod krila i po jačim motorima J-85-GE-13, potiska 18,15 kN. U cilju smanjenja cene, avion je bio opremljen samo najosnovnijom elektronskom opremom za komunikaciju, navigaciju i gađanje ciljeva u vazduhu i na zemlji. Dvosed F-5B je imao iste borbene mogućnosti kao i jednosedi, osim topova, na čije je mesto postavljeno sedište za pilota u nešto produženom trupu. Izviđački RF-5A je u nosu umesto topova imao četiri kamere KS-92. Standardna oprema lovca F-5A je obuhvatala UHF radio ANARC-34C, PP-2024 SWIA Missile AI X, interfon AN A/C-18, kompas J-4, ANAPX-46 IFF i ANARN-65 TACAN prijemnik.

Mana aviona F-5A je bila nedostatak radara. Proizvodnja je započela 1964. godine, a prve isporuke su usledele naredne godine. Pored SAD prvi korisnik je bila Norveška, koja je u periodu 1966-67. godine dobila 64 lovca F-5A. Licencu su otkupile Kanada(CF-5) i Španija (SF-5). Kanadski Canadair CF-5 su dobili snažnije domaće motore Orenda J-85-CAN-15, potiska 19,14 kN, čime je brzina aviona porasla na 1575 km/h, a brzina penjanja na 167 m/s.

Osim toga, kao rezultat iskustava iz Vijetnama, gde je avionima F-5A bila potrebna relativno duga staza za poletanje pri maksimalnom opterećenju, uveden je novi prednji stajni trap sa dva položaja. Na taj način je avion zauzimao blagi napadni ugao, što je povećavalo uzgon krila i skraćivalo stazu za poletanje, a uvedena je i kuka za zaustavljanje ispod zadnjeg dela trupa. Povrh toga, uvedena je bolja nišanska, navigacijska i komunikacijska oprema, kao i bočni rešetkasti usisnici neposredno ispred motora, radi povećanja količine vazduha tokom poletanja, kao i ojačani vetrobran. Holanđani su nabavljali avione kanadske proizvodnje, s oznakom NF-5, uz domaću proizvodnju nekih komponenata. Avioni NF-5 su dobili automatske manevarske flapsove na napadnoj i na izlaznoj ivici krila, čime su ovi avioni postali još okretniji.

Na zahtev Ministarstva odbrane SAD, od 26. jula 1965. godine počinju pripreme za ispitivanje aviona F-5A iznad Vijetnama. U oktobru 1965. godine 12 aviona F-5A (pet verzijeF- 5A-15 i sedam verzije F-5A-20) bilo je raspoređeno u 4503. taktičkom borbenom skvadronu u južnovijetnamskoj bazi Bien Hoa. Tokom oktobra meseca iste godine, izvršeni su prvi borbeni letovi iznad Vijetnama. Na osnovu uočenih nedostataka, izvršene su neke modifikacije na originalnoj verziji lovca F-5A. Uočeno je da F-5A ima nedovoljan dolet, te je ugrađen dodatak za popunu gorivom u letu. Pored dodatka za popunu gorivom, ojačana je struktura aviona dodavanjem 41 kilogram oklopa ispod trupa i na krilima. Fiksni optički nišan, zamenjen je nišanskim računarom. Primenjene su i ostale modifikacije koje su urađene na verzijama CF-5A i NF-5A. Tako da je nastala verzija F-5C nazvana Skoshi Tiger. Tako označeni avioni, uvršteni su u sastav američkog vazduhoplovstva. Postojala je i dvoseda verzija F-5D. Svi uočeni nedostaci otklanjani su na licu mesta.

Posle šest meseci borbene upotrebe, 4503. taktički borbeni skvadron je rasformiran, a avione je preuzeo novoformirani 10. borbeni komando skvadron (/Oth Fighter Commando Squdrori). U 3500 borbenih misija na kojima su avioni ovog skvadrona leteli, izgubljeno je svega dva aviona.

U junu 1967. godine, svi preostali avioni F-5C iz sastava skvadrona, predati su južnovijetnamskom vazduhoplovstvu. Ono će te avione, kao i avione F-5A/B upotrebiti u borbama protiv Vijetkonga i vazduhoplovstva Severnog Vijetnama.

Pošto su severnovijetnamske snage krajem aprila 1975. godine, zauzele vazduhoplovnu bazu Bien Hoa, zarobile su i 87 aviona F-5A/B Freedom Fighter. Kasnije je vazduhoplovstvo ujedinjenog Vijetnama avione F-5 upotrebilo u borbama, protiv snaga Crvenih Kmera u Kambodži.

Imperijalno vazduhoplovstvo Irana svoje prve avione Freedom Fighter, i to 11 F-5A i dva F- 5B dobilo je februara 1965. godine. Ukupno je do 1972. godine, Iran preuzeo 104 lovca F-5A i 23 dvoseda F-5B. Svi iranski avioni F-5A B su zamenjeni novim, boljim avionima F-5E/F Tiger- II. Prilikom preuzimanja aviona Tiger-II, Iran počinje rasprodavati svoje avione F-5A/B i to Etiopiji, Grčkoj, Turskoj i Južnom Vijetnamu. Samo je manji broj aviona F-5B ostalo u Iranu za obuku, ali će i oni ubrzo biti zamenjeni dvosedima F-5F Tiger-II.

Etiopija je tokom 1966. godine iz SAD nabavila deset aviona F-5A i dva F-5B. Početkom sedamdesetih godina XX veka, iz Irana Etiopija je nabavila tri aviona F-5A/B. Ove avione Etiopija će upotrebiti u Ogadenskom ratu, u sukobu sa vazduhoplovstvom Somalije.

U ratu za Kipar 1974. godine grčki lovci F-5A Freedom Fighter uspeli su oboriti najmanje dva turska lovca F-102 Delta Dagger, koristeći IC vođene rakete vazduh-vazduh AIM-9B Sidewmder i topove.

Maroko je svoje avione F-5A i F-5B upotrebio u borbama protiv pokreta Polisario, koji se borio za samostalnost Zapadne Sahare, tokom osamdesetih godina XX veka.

Venecuela je još 1972. godine, iz Kanade nabavila 16 jednoseda CF-5A i dva dvoseda CF-5D, dok su druga dva dvoseda CF-5D stigla u Venecuelu u januaru 1974. godine. Tokom planirane modernizacije, iz Holandije je nabavljeno osam NF-5A i šest NF-5B koji su isporučeni 1993. godine. Modernizacija je odrađena uz pomoć tehničara iz Singapura, i obuhvatila je pored produženja resursa i ugradnju radara Grifo.

U naoružanju vazduhoplovstva Venecuele nalazilo se 2010. godine, osam jednoseda VF-5A, tri dvoseda IF-5B i jedan dvosed VF-5D, koji su bili raspoređeni u sastav 36. lovačke eskadrile Jaguari.

Najveći problem aviona F-5A bio je nedostatak radara, što je znatno umanjivalo borbene mogućnosti ovog odličnog borbenog aviona.

• Proizvođač: Northrop Corporation, California, SAD.
• Licenca: Canadair Ltd., Kanada; CASA, Spanija.
• Namena: Dvomotorni mlazni laki lovački avion, jednosed.
• Verzije: N-156F (prototip jednosed, proizvedena tri primerka), YF-5A (proizvedena tri prototipa koja su dobila oznake vazduhoplovstva SAD), F-5A (lovac jednosed) F-5B (dvosed za obuku), CF-5 (verzija proizvođena u Kanadi), NF-5 (verzija namenjena vazduhoplovstvu Holandije), F-5A(G) (verzija lovca namenjena vazduhoplovstvu Norveške), SF-5 (verzija proizvođena u Spaniji), VF-5 (verzija modernizovana za potrebe vazduhoplovstva Venecuele, opremljena radarom Grifo), RF-5A (izviđački avion), RF-5A(G) (izviđački avion namenjen vazduhoplovstvu Norveške), F-5C Skoshi Tiger (verzija lovca F-5A uz određene modifikacije, korišćena u ratu u Vijetnamu od strane SAD), F-5D Skoshi Tiger (dvosed za obuku, nastao na osnovu verzije F-5C).
• Pogonska grupa: Dva turbomlazna motora General Electric J-85-GE-13, potiska sa dopunskim sagorevanjem 18,15 kN (F-5A B).
• Dva turbomlazna motora Orenda J-85-CAN-15, potiska sa dopunskim sagorevanjem 19,4 kN (CF-5).
• U unutrašnjim rezervoarima do 2207 litara goriva. U spoljnim rezervoarima 3 x 568 litara i 2 x 196 litara goriva. Ukupno do 4289 litara goriva.
• Dimenzije: Razmah krila 7,70 m; dužina 14,38 m; visina 4,01 m; površina krila 15,79 m²; m.pr. 3670 kg; m.maks. 9330 kg.
• Karakteristike: Brzina – maksimalna na visini od 11000 m 1489 km/h (1,4 maha). Brzina krstarenja 1024 km/h (0,97 maha). Brzina – maksimalna dozvoljena u obrušavanju 1315 km/h. Brzina sletanja 239 km/h. Brzina penjanja 152 m/s (CF-5, 167 m/s). Operativni vrhunac leta 15392 m. Operativni vrhunac leta s jednim motorom 12200 m. Taktički radijus dejstva kao lovca 898 km. Taktički radijus dejstva potpuno opterećenog aviona 314 km. Maksimalni dolet 2219 km. Dužina staze za poletanje 1097 m. Dužina staze za sletanje 1372 m.
• Naoružanje: Dva topa kalibra 20 mm M-39 u nosu sa po 280 granata. Kao lovac nosi dve IC vođene rakete vazduh-vazduh AIM-9B Sidewinder. Kao lovac-bombarder do 2814 kg ubojnog tereta na pet nosača na krilima i trupu (četiri vođene rakete vazduh-zemlja AGM-12B Bullpup). Kao izviđač opremljen je sa kompletom AFK u nosu.
• Razvoj: Prvi let prototipa N-156F 30. jula 1959. godine. Odobren za korišćenje u programu MAP aprila 1962. godine. Prvi let serijski proizvođenog aviona F-5A obavljen je maja 1963. godine, a dvoseda F-5B 24. februara 1964. godine. Isporuka stranim vazduhoplovstvima otpočela je aprila 1964. godine. Borbena premijera oktobra 1965. godine u Vijetnamu. Poslednji F-5A isporučen je juna 1972. godine, od kada se više ne proizvodi. Ukupno je proizvedeno 1199 primerka aviona Freedom Fighter svih verzija.Korisnici: Bocvana, Etiopija, Filipini, Grčka, Holandija, Iran, Južna Koreja, Južni Vijetnam (od maja 1975. godine ujedinjeni Vijetnam), Kanada, Libija, Maroko, Norveška, SAD, Španija, Tajland, Tajvan, Turska, Venecuela.
• Korisnici (2010.): Bocvana, Grčka, Maroko, Španija, Tajland, Turska, Venecuela.