Revolucionarni “Mali Toma”
Obično se smatra da je popularni Walther PP iz 1929. promovisao sistem dvostruke akcije okidača, međutim…
Na teritoriji Čehoslovačke i pre I svetskog rata postojali su značajni vojni pogoni sa obučenim kadrovima, ali, uglavnom za proizvodnju težeg naoružanja. Posle rata, vlada nove države je videla veliku šansu u nastavku i proširenju proizvodnje naoružanja i opreme. Zato je donela odluku da se proizvodnja lakog naoružanja objedini i koncentriše na jednoj lokaciji. Izbor je pao na malo mesto Strakonice u blizini Praga, gde je u novim pogonima već 1921. godine objedinjena proizvodnja dotadašnjih malih firmi iz Pilsena i Brna.
Nastanak “Zbrojovke”
Novostvorena firma, “Česka Zbrojovka”, startovala je sa poluautomatskim pištoljima, da bi proizvodnju, ubrzo, proširila na puške repetirke, puškomitraljeze, automate itd. Sa nemačkom firmom “Mauser” sklopljen je ugovor o licencnoj proizvodnji legendamih repetirki Mauser M98, pri čemu je u organizaciji proizvodnje učestvovao i tim nemačkih stručnjaka, na čijem je čelu bio poznati konstruktor Josef Nickl.
Poražena Nemačka je, naime, da bi premostila teške uslove Versajskog ugovora, finansijski i kadrovski pomagala razvojvojnih pogona u nizu evropskih država (Čehoslovačka, Spanija, Rusija, Holandija i druge). Na taj način, Nemačka je sačuvala stare i školovane nove vrhunske kadrove, obezbedila kontinuiran razvoj novih omžja u dizajnerskim ateljeima, a zarađena finansijska sredstva držala izvan domašaja država pobednica i njihovih zahteva za reparacijama. Kada je, sredinom tridesetih godina, pokrenuo obnovu nemačkog Rajha, Hitler zaista nije “počeo od nule”, kako navode pojedini istoričari.
Majstor za dve fabrike
Češki oružarski majstor Alois Tomyška iz Pilsena (Bohemia) zaštitio je patentom svoju prvu konstrukciju PA pištolja još 1908. godine, kada je bio poslovođa u poznatoj bečkoj fabrici “Wiener Waffenfabrik”. Po završetku I svetskog rata i raspadu crno-žute monarhije, Tomyška se vraća u rodni Pilsen, koji sada pripada tek rođenoj državi Čehoslovačkoj, i zapošljava se u oružarskoj firmi “Jihočeska Zbrojovka”, formiranoj u toku 1919. godine. Prva njegova kreacija u ovoj firmi je poluautomatski pištolj “Fox” u kalibru 6,35 mm Browning, koji nije bio naslednik patenta iz 1908. godine. Karakterističan po odsustvu štitnika okidača, koji sesklapao ispod rama, pištolj se proizvodio između 1920. i 1926. godine. U celini, ovo oružje nije naišlo na neko veće zanimanje tržišta. Skoro istovremeno Tomyška je. 1920. godine, aktivirao i proizvodnju drugog poluautomatskog pištolja pod nazivom Little Tom, ovaj put prema patentu iz 1908. godine.
Kada je došlo do fuzionisanja Čehoslovačke industrije naoružanja na novoj lokaciji u mestu Strakonice, Tomyška se pridružuje novoj firmi “Česka Zbrojovka”, i nastavlja konstruktorski rad. Postoje neke indicije da je austrijska firma “Wiener Waffenfabrik” neposredno pred rat bila počela proizvodnju pištolja Little Tom – dakle, u vreme dok je Tomyška još bio njen službenik – ali su nastupajući događaji preusmerili interes firme u ozbiljnije poslove. Posle rata, austrijska firma iste godine (1920.), kao i Tomyška u Pilsenu, obnavlja proizvodnju pištolja Little Tom.
Budući da su pištolji bili skoro identični, a nisu zabeleženi nikakvi međusobni sporovi, pretpostavlja se da su Tomuška i njegova bivša (austrijska) firma postigli nekakav dogovoro zajeničkom korišćenju, nekada skupog, patenta. Pištolji su izrađivani u kalibrima 6,35 mm Browning i 7,65 mm Browning.
Češka i bečka verzija
Imajući u vidu izabrano ime, glavno tržište je trebalo da bude Amerika. Naime, Evropljani su bili finansijski iscrpljeni ratovanjem, a ponuda oružja sličnog formata bila je ogromna. Oba modela su, u pogledu konstrukcije i dizajna, bili jednaki, a razlike su postojale samo tamo gde je to razlika u dimenziji municije zahtevala. Mehanika deluje po principu slobodnog hoda zatvarača (što je i uobičajeno za obe vrste primenjene municije), cev je fiksna, iz jednog komada sa ramom, a povratna opruga sa vođicom je ispod cevi. Navlaka obuhvata cev samo sa strane i tone do vrha, da bi tek na zadnjoj trećini iznad rukohvata dobila i gornji deo. Na desnoj strani rama nalazi se pločica koja pokriva mehanizam. Kada se odstrani navlaka, ova pločica može da se skine, čime je omogućen pristup mehanizmu. Dugme za deblokadu okvira je na dnu rukohvata. Nišani su fiksni; napred mala mušica, pozadi kanalić “V” preseka usečen u skraćeni gornji deo navlake po celoj dužini. Pištolji u manjem kalibru uglavnom imaju obloge od izrezbarene tvrde gume, dok oni u većem kalibru imaju glatke drvene obloge, ali su, na zahtev kupaca, rađene i drugačije kombinacije.
Pištolji Little Tom imaju spoljašnji oroz, koji omogućuje, prema potrebi, lako ručno zapinjanje. Kažemo prema potrebi, jer ovi pištolji imaju ugrađenu dvostruku akciju okidača, što je za ono vreme bilo, u najmanju ruku, revolucionarno. Naime, obično se smatra da je popularni pištolj Walther PP iz 1929.godine promovisao sistem sa dvostrukom akcijom okidača. Zahvaljujući ovoj novini, pištolji su mogli bezbedno da se nose sa metkom u cevi (uz spušten oroz), i da odmah budu spremni za akciju. Češki pištolji imaju na levoj strani navlake ugravirano “Alois Tomyška-Plzen – Little Tom” i oznaku kalibra, kao i monogram firme “WW” u ovalu, i na drvenim, i na gumenim oblogama. Bez obizira na relativno kvalitetnu izradu i ugrađen DA sistem okidača, pištolji konstruktora Tomyške iz obe, čehoslovačke i austrijske, firme nisu odskakali od proseka, među velikim brojem sličnih konstrukcija, pa je takav bio i tržišni uspeh.
Čehoslovačka proizvodnja je prestala ubrzo posle preseljenja pogona iz Pilsena u Strakonice, budući da je novoformirana firma “Česka Zbrojovka” imala uplanu proizvodnju poluautomatskih pištolja veće konfiguracije iozbiljnije namene, pa su, u tomsmislu, angažovali i nemačkog konstruktora Josefa Nickla, kojiim je detaširan iz firme “Mauser”. Pištolji Little Tom iz bečke proizvodnje bili su prisutni u prodajnim katalozima još i 1929. godine, ali je proizvodnja sigurno prestala koju godinu pre toga. Ukupno je proizvedeno oko 33 hiljade primeraka sa bečkim oznakama, dok je češka produkcija mnogo manja. Ipak, ovi pištolji, kao i njihov konstruktor Alois Tomyška, ušli su u anale oružarstva kao pioniri dvostruke akcije okidača, bez koje danasne može da se zamisli ijedanozbiljan poluautomatski pištolj.Tomyška je ostao aktivan u oru-žarskom poslu sve do smrti, 1946. godine.