Čudna istorija američkog aviona: Za 30 godina F-14 Tomcat ostvario samo pet vazdušnih pobeda za SAD, dok u Iranu drži rekord

F-14 Tomcat je jedan od najpoznatijih borbenih aviona u istoriji američkog vojnog vazduhoplovstva, poznat po svom prepoznatljivom dizajnu i ulozi u čuvenom holivudskom filmu Top Gun.

Međutim, njegov borbeni rekord za vazduhoplovne snage SAD je, najblaže rečeno, “skroman”.

Tokom tri decenije službe u američkom vazduhoplovstvu, F-14 Tomcat je zabeležio samo pet potvrđenih vazduhoplovnih pobeda. Pet za čitavih 30 godina! Štaviše, jedna od tih pet pobeda bila je nad helikopterom.

Ipak, F-14 je postao legenda više zahvaljujući svom kulturnom uticaju nego stvarnim borbenim dostignućima. Filmovi Top Gun iz 1986. i 2022. godine značajno su doprineli popularizaciji ovog aviona, prikazujući ga u spektakularnim scenama koje su učvrstile njegov status simbola američke vazdušne moći.

Pet vazdušnih pobeda F-14 za 30 godina

Američka publikacija National Interest detaljno je opisala ovih pet pobeda, zaključujući ironično da je F-14 ostvario više pobeda u filmu Top Gun nego u stvarnom životu.

1. Incident u Sidrijskom zalivu (1981): Dva aviona F-14 iz eskadrile VF-41 oborila su dva libijska aviona Su-22. Incident su započeli libijski piloti koji su otvorili vatru na američke avione, ali su ih F-14 nadmašili zahvaljujući svojoj naprednoj tehnologiji.
2. Incident iz 1989. godine: Dva aviona F-14 iz eskadrile VF-23 presrela su i oborila dva libijska MiG-23, smatrajući ih pretnjom nakon prethodnih iskustava iz Sidrijskog zaliva.
3. Zalivski rat (1991): F-14 je imao zapaženo prisustvo, ali jedina potvrđena pobeda bila je protiv helikoptera Mi-8, što ukazuje na to da je avion uglavnom korišćen za izviđanje i podršku.

F-14 drži rekord u državi koju SAD smatraju neprijateljskom, Iranu

Paradoksalno, F-14 Tomcat je bio znatno uspešniji u rukama iranskih pilota nego američkih.

Pre Islamske revolucije 1979. godine, Iran je naručio i primio nekoliko desetina F-14 Tomcat aviona. Tokom Iransko-iračkog rata 1980-ih, iranski piloti su ove avione koristili u brojnim borbenim misijama.

Iranski piloti tvrde da su postigli preko 150 vazdušnih pobeda, dok je zvanično od zapada potvrđeno 55, što je dovoljno da predstavlja više nego deset puta bolji učinak od američkih pilota.

Iran je F-14 koristio za presretanje iračkih MiG-ova i Sukhoi aviona, često koristeći napredne rakete AIM-54 Phoenix, koje su bile ključni faktor u njihovim pobedama. Iranci su uspeli da održe F-14 operativnim decenijama, uprkos sankcijama i nedostatku rezervnih delova.

Ironija leži u činjenici da je F-14 Tomcat, koji je postao legendarni avion američkog vojnog vazduhoplovstva, zapravo bio daleko aktivniji i efikasniji u rukama iranskih pilota nego američkih.

Šta to pored Top Gun-a čini F-14 Tomcat posebnim?

F-14 Tomcat je bio pionir u nekim aspektima avijacije:

• Varijabilna geometrija krila: Krila aviona mogla su se prilagođavati brzini i uslovima letenja, što mu je omogućilo visoke performanse u različitim scenarijima.
• Napredna avionika: F-14 je bio opremljen radarom AWG-9, koji je mogao da prati do 24 cilja istovremeno i lansira rakete na šest ciljeva odjednom.
• Rakete AIM-54 Phoenix: Ove dalekometne rakete bile su ključni element njegove borbene strategije, omogućavajući mu da uništi neprijateljske avione pre nego što oni postanu pretnja.

F-14 je prvi put poleteo 1970. godine. Avion se srušio na svom drugom probnom letu 30. decembra kada je doživeo kvar na hidraulici. Posada se bezbedno katapultirala na manje od 100 stopa iznad zemlje. U videu ispod je priložen upravo taj pad.

#OTD in 1970, the F-14 flew for the first time. The plane crashed on its second test flight on December 30 when it suffered a hydraulic failure. The crew ejected safely less than 100 feet above the ground. The Tomcat would go on to operate aboard U.S. carriers from 1974 to 2006. pic.twitter.com/aOIQ1ihglQ

— U.S. Naval Institute (@NavalInstitute) December 21, 2023

Tomcat bi nastavio da radi na američkim nosačima od 1974. do 2006. godine.

Korišćen je za patroliranje, presretanje i zaštitu nosača aviona. Povučen je iz službe u američkoj mornarici 2006. godine, ali njegova “reputacija” i dalje živi kroz holivudske filmove i priče pilota.

Iako nije imao impresivan borbeni učinak u američkoj službi, F-14 Tomcat ostaje simbol jedne ere u vojnoj avijaciji, a zasluge odnosi Holivud. Njegov kultni status, jedinstven dizajn i sposobnosti koje su bile ispred svog vremena čine ga jednim od najprepoznatljivijih aviona u istoriji.