Koliki je značaj uvođenja osmatračko-akvizicijskih radara dugog dometa GM400 u službi Vazdušnog osmatranja i javljanja Vojske Srbije?
Naime, do uvođenja radara francuske kompanije “Tales” u Vojsci Srbije u pomenutoj službi koja je jedna od najznačajnijih u Vojsci Srbije jedini trodimenzionalni radari koji su se koristili u navedenoj službi su bili osmatračko-akvizicijski radari AN/TPS-70 američke proizvodnje.
Vojska Jugoslavije je nasledila četiri ova radara iz arsenala JNA, ali je tokom NATO agresije 1999 godine jedan radar uništen, a više njih oštećeno.
2015 godine se pribeglo prelaznom rešenju i nabavci dva korišćena radara ovog tipa koji su kupljeni u Sloveniji i koji su posle izvesnog vremena isporučeni Vojsci Srbije, tako da ih od tada ima četiri u službi VOJiN dok je peti koji je koristila Vojska Jugoslavije verovatno zbog visokih troškova popravke i remonta nije vraćen u operativno stanje, već služi kao donor rezervnih delova.
Pošto je 2012 godine rashodovan i jedini radar dugog dometa sovjetske proizvodnje P-14 na radarskom položaju kod sela Kačarevo u Banatu, a američki 3D radari su već popravljani za vreme i posle NATO agresije, donešena je odluka o nabavci novih osmatračko-akvizicijskih radara.
Izbor je pao na savremene 3D radare kompanije “Tales”GM200 i GM400, pa je posao kupovine njihovih radara dogovoren 2021 godine.
2023 godine Vojska Srbije je prvi put javno prikazala prvi od četiri kupljena radara tipa GM400 najnovije varijante “Alfa” u 126. brigadi službe Vazdušnog osmatranja i javljanja na radarskom položaju u Starim Banovcima.
Ovaj radar je bio izložen i na vojnom prikazu naoružanja i sposobnosti dela jedinica Vojske Srbije “Zastava 2024” održanom na vojnom aerodromu “Pukovnik-pilot Milenko Pavlović” u Batajnici.
Radar GM400 je tom prilikom bio zvanično predstavljenkao radar velikog dometa namenjen za otkrivanje i praćenjeciljeva u vazdušnom prostoru samostalno ili u okviru sistema PVO.
Daljina otkrivanja ciljeva je do 515 km, a mogućnost merenja visine cilja je do 30 km.
Kontroliše vazdušni prostor od Trsta u Italji na Zapadu, veći deo Slovenije, istočnu Austriju, deo Češke i veći deo Slovačke, celu Mađarsku, deo Ukrajine, veći deo Rumunije, Bugarske, Albanije i Severne Makedonije kao i deo Severne Grčke.
Elevacija radarske antene je do 40 stepeni, konstruisana kao ravna planarna rešetka “Slotted Planar Array”.
Frekfentni opseg rada GM400 je od 2,9-3,3 GHz odnosno u S frekfentnom opsegu kao i kod radara GM200.
Srednje vreme između kritičnih otkaza MTBCF je veće od 3000 sati rada, što je na nivou modernih osmatračko-akvizicijskih radara kao na primer Nortrop-Gramanov AN/TPS-78.
Postoji mogućnost daljinskog upravljanja ovim radarom kao i kod radara GM200, verovatno preko izdvojenog komandnog pulta.
Takođe kao i kod radara GM200 omogućena je frekfentna agilnost kojom se smanjuje uticaj protivničkih elektronskih protivmera kojima se ometa rad radara.
Ovaj radarski sistem ima automatsku predaju podataka otkrivenih ciljeva u vazdušnom prostoru, što omogućava brz prenos istih do umreženih korisnika, što smanjuje vreme njihove reakcije na nadolazeću pretnju.
Zbog visokog nivoa automatizacije celokupnog radarskog sistema broj poslužilaca istog čine samo četiri člana.
Za prevođenje ovog radarskog sistema iz marševskog u borbeni položaj potrebno je vreme koje iznosi dva sata, dok je za rasklapanje radara AN/TPS-70 u borbeni položaj potrebno sat vremena.
Ceo radarski sitem ima automatsku dijagnostiku kvara kao ikod radara GM200, što omogućava brzu detekciju i otklanjanje kvara, što za posledicu ima skraćenje vremena provedeno van rada.
Ceo radarski sistem GM400 se sastoji od: radarske kabine kontejnerskog tipa koja se može natovariti na kamionsku šasiju, pa radar prelazi iz stacionarnog u mobilni tip radara.
Takođe od antenske grupe, agregata za napajanje koji se može prikačiti kao prikolica za kamion transporter radara i pomoćne opreme, pa ceo radarski sistem ne prelazi masu od 10 tona.
Ova masa radarskog sistema GM400 omogućava visoku prohodnost prilikom njegovog postavljanja na borbeni položaj na terenu i njegov transport transportnim avionima radi njegovog raspoređivanja na velikim udaljenostima od njegovog mirnodobskog radarskog položaja.
Cena radara GM400 u verziji “Alfa” iznosi 30 miliona američkih dolara, što je otprilike cena dva kineska trenažno-borbena aviona L-15B sa opremom i naoružanjem, dok je cena radara GM200 14,5 miliona američkih dolara, što je otprilike cena jednog mlaznog trenažera L-15B.
Radarski sistem GM400 je danas najmoćniji osmatračko-akvizicijski radar u sistemu VOJiN koji bi trebao biti raspoređen na svim istaknutim radarskim položajima u Srbiji uključujući tu Sombor, Stare Banovce, Lisinac kod Niša i na Zlatiboru, dok je na radarskom položaju kod sela Kačarevo bio aktivan američki radar AN/TPS-70.
Sve u svemu nabavljenim radarima kompanije ”Tales” je uspostavljeno pokrivanje celokupnog vazdušnog prostora Srbije uključujući i one prostore koji su zaklonjeni u radarskom polju prirodnim reljefom, čime su se stekli preduslovi za mnogu bolju situacionu svest jedinica Vojske Srbije nego do pre par godina.
Ne postoji Lisinac kod Niša.