- Firma Sevidž predstavila prvi američki lovački karabin direktne akcije
- Radi se o već viđenom rješenju na njemačkom karabinu Hajm SR30
- Direktna akcija u Americi skoro nepoznata zbog tradicionalnih brzih polužnih repetirki
Prvi moderni američki lovački karabin direktne akcije Savage Impulse donosi neka dobra rješenja na polju ergonomije ali ostavlja utisak nedovršenog proizvoda u poređenju sa čuvenim evropskim modelima
U rubrici Lov opširno smo pisali o karabinima direktne akcije (karabinima sa pravo-čepnim zatvaračem) kojom prilikom smo predstavili istoriju i razvoj ovih pušaka te opisali karakteristike većine aktuelnih modela. Kako je tada rečeno, više proizvođača lovačkog i sportskog oružje se u nekoliko posljednih decenija okušalo na polju konstruisanja ili usavršavanja karabina direktne akcije. Pojedini modeli karabina direktne akcije doživjeli su zapažen uspjeh (što je slučaj sa npr. karabinima Blaser R93 i R8 ili u zadnje vrijeme sa Merkelom RX Helix) dok su ostali otišli u zaborav jer nisu donijeli radikalne prednosti u odnosu na masovno prihvaćenu i veoma pouzdanu obrtno-čepnu akciju. I pored toga, razvoj karabina direktne akcije se nastavlja a evropski proizvođači povremeno uvode nove modele. Međutim, posljednji takav karabin stiže iz Amerike, zemlje u kojoj direktna akcija nikada nije bila ni približno popularna i zastupljena kao u Evropi.
Nedavnim uvođenjem lovačkog karabina sistema Impuls, američki proizvođač Savage postavio je ni malo lak zadatak – popularizovati pravočepnu akciju kod američkih lovaca i strijelaca. Zadatak je zaista težak, tim prije jer se na američkom tlu, po zastupljenosti i popularnosti, sa obrtno-čepnom akcijom jedino mogla nositi tradicionalna polužna akcija, po kojoj je uostalom poznat i Sevidž. Polužna akcija je zapravo i brža od karabina sa direktnom kacijom (to se posebno odnosi na polužni karabin Browning BLR sa prenosnim sistemom zupčanika). Pravo-čepna akcija na američkom u takvom “odnosu snaga” jednostavno nije imala šta da traži.
Istine radi, krajem devetnaestog i početkom dvadesetog vijeka u naoružanju Američke ratne mornarice i Korpusa mornaričke pješadije kratko se zadržala puška sa pravočepnim zatvaračem sistema M1895 Lee Navy. U strogom smislu riječi, nije se radilo o pravoizvlačećem zatvaraču – da bi se puška odbravila i otvorila konstrukciono je riješeno izdizanje zadnjeg kraja tijela zatvarača za nekoliko stepeni prilikom angažovanja ručice. Zatvarač je dakle bio nagibnog tipa a bravljenje najsličnije onom na puškama SKS (PAP M59/66) i FN FAL. Ali, sistem repetiranja jeste spadao u pravočepnu akciju i dovoljno je bilo energično povući ručicu nazad a zatim naglo vratiti zatvarač naprijed da bi se prazna čaura izbacila i svjež metak uveo u cijev. Pušku sistema M1895 Lee Navy konstruisao je čuveni James Paris Lee (konstruktor poznatih pušaka Lee–Enfield) a proizvođena je u firmi Winchester Repeating Arms iz Nju Hejvena. Međutim, pri gruboj terenskoj eksploataciji pokazaće se loše strane ovog sistema. Premda je zatvarač saobraćao bez problema i akcija bila brza i tačna, izvlakač je bio sklon ispadanju i gubljenju a municija kalibra 6mm Lee Navy (6×60mmSR) pokazala se nestabilnom i nepodesnom. U Špansko-američkom i Filipinsko-američkom ratu problemi sa ovim puškama došli su do punog izražaja i to je zapečatilo njihovu sudbinu. Zamijenjene su obrtno-čepnim brzometkama sistema Krag–Jorgensen. Od tada se u Americi niko ozbiljan nije bavio pravo-čepnom akcijom.
Sevidž Impuls
Ali, došlo je vrijeme da se i to promijeni. Kako kažu u firmi Savage (Sevidž), pomno su proučili sve prednosti i mane direktne akcije te pronašli gdje leži glavni problem.
Kako bi konstruisanju i dizajniranju nove puške pristupili što ozbiljnije odlučili su se za eklektički pristup i uvrstili najbolja postojeća rješenja. Za prosječnog evropskog pa i balkanskog lovca, kome nisu strani ni karabini Blaser R93 i R8, interesantan je marketinški nastup kompanije Savage. Javnosti u Americi, nedovoljno informisanoj i nenaviknutoj na karabine direktne akcije, Sevidž je novi model karabina predstavio kao posljednje dostignuće na predmetnom polju, do kojeg se došlo studioznim proučavanjem različitih konstrukcija stotinu godina unazad. Kako je to objasnio Al Kasper direktor Sevidža, inače ugledne i svjetski poznate američke firme, došlo se do zaključka da srž problema sa karabinima direktne akcije leži u nedovoljnom stepenu povjerenja u takav sistem kod strijelaca. Direktna akcija je brza, veli Kasper, ali ne uliva povjerenje, dok sama brzina ne znači ništa bez preciznosti. Prema Kasperu, novi karabin Impuls donosi promjenu kao jedan od najbržih i istovremeno najpreciznijih karabina direktne akcije ikada napravljenih. Kako kažu u Sevidžu, Impuls ima brzinu poluautomatskog a preciznost obrtno-čepnog kararina. Pažljiviji i informisaniji čitalac ovdje će primijetiti da su Amerikanci sa uvođenjem karabina direktne akcije Savage Impulse otkrili toplu vodu. Prava istina je da se Savage Impuls bazira na Evropljanima dobro poznatom, već dokazanom i pouzdanom njemačkom sistemu Heym SR30, koji smo predstavili prije nekoliko godina. Ali krenimo redom.
Direktna akcija karabina Savage Impuls
Srce sistema direktne akcije karabina Savage Impulse predstavlja masivni cilindrični zatvarač sa šest radijalno pozicioniranih bravećih kuglica na prednjem kraju (proizvođač je primjenjeni system nazvao HexLock). Kuglice se djelovanjem jednog elementa sa konusnim vrhom prilikom bravljenja razmiču i čvrsto brave u korespondirajuća ležišta smještena unutar masivnog prstena tojest produžetka cijevi.
Upravo po bravećim kuglicama poznat je njemački karabin diretkne akcije sistema Heym SR30 (predstavljen još 1996. godine ali skoro nepoznat američkim strijelcima). Međutim, kod Impulsa postoji razlika u kretanju ručice zatvarača odnosno pokretanju poluge za razmicanje kuglica. Dok kod karabina Heym SR30 ručica zatvarača ima zasebnu vertikalnu osovinu, na Impulsu je osovina ručice samo njeno tijelo koje horizontalno (poprečno) prolazi kroz spojnicu zatvarača. Impuls dakle ima ručicu zatvarača kao na karabinima Blaser (koja konusni element smješten unutar tijela zatvarača aktivira pomicanjem).
Ručica zatvarača na Impulsu predstavlja ambidesktralno riješen sistem i može vrlo lako da se prema želji strijelca premjesti sa desne na lijevu stranu spojnice, čime se dobija konfiguracija za ljevoruke strijelce što je rešenje koje moramo pohvaliti.
Međutim, sudeći prema originalnom marketinškom video materijalu, na kojem se vidi uporedno repetiranje Impulsa i klasičnog obrtno-čepnog karabina, stvari ne teku tako glatko i brzo kako bi to Sevidž želio da predstavi. Pogotovo ako Impuls poredimo sa njegovim direktnim uzorom, pomenutim karabinom Hajm SR30. Bez obzira na napredne kompjuterske programe, vrhunsku tehnologiju, kvalitetnu izradu, materijale i industrijski dizajn, karabin Sevidž Impuls djeluje nedovršeno. Čini se da kretanje ručice zatvarača na Impulsu ima predugačak i tvrd hod (rotaciju) te da je potrebna prilična sila da se zatvarač odbravi i zabravi. Stiče se utisak da sve to nepotrebno opterećuje i zbunjuje opitnog strijelca koji nije siguran da li je ručica zatvarača, prilikom bravljenja, zaista do kraja gurnuta u prednji tojest bojevi položaj. I sam ugao rotirajuće ručice, čije tijelo poprečno prolazi kroz spojnicu zatvarča, nije najsrećnije riješen na Impulsu (kod Blasera je poprečna rotirajuća ručica skoro priljubljena uz sanduk, što svakako nje slučajno, dok je kod Hajma SR30 ručica pozicionirana pod uglom od 90 stepeni zahvaljujući vertikalnoj osovini koja prolazi kroz spojnicu zatvarača). Autor se ne može oteti utisku da je nova američka direktna akcija neuporediva sa njemačkim i austrijskim inženjeringom. Ali, konačan sud biće svakako donesen sa Impulsom u rukama.
Aluminijumski sanduk puške dolazi sa integralno izevedenom montažnom pikatini šinom. Cijev Impulsa je uvrnuta u precizno obrađeni čelični prsten je a sve je potom fiksirano u sanduk, uz pomoć četiri imbus zavrtnja. Radi se o rješenju viđenom na primjera radi karabinima sistema Sauer 100, o kojima smo nedavno pisali. Time su eliminisani problemi sa uvrtanjem cijevi direktno u sanduk (masivni čelični prsten ima za cilj precizno podešavanje zadatog čeonog zazora kada se u njega uvrne cijev do tačno određene tačke). Sa lijeve strane sanduka nalazi se ustavljač zatvarača dok je utvrđivač okvira smješten ispred uvodnika. Okviri su separatni, kapaciteta četiri metka.
Kočnica karabina Savage Impulse plasirana je nadohvat palca, iza spojnice zatvarača na vratu kundaka. Sa zadnje strane spojnice zatvarača nalazi se markantna četvrtasta komanda sa prepoznatljivim logom proizvođača koja služi za bezbjedno otpuštanje udarnog mehanizma (udarne igle).
Savage trenutno nudi tri modela karabina direktne akcije Impulse: Predator, Big game i Hog hunter. Svi su opremljeni sa petentiranim AccuTrigger sistemom okidača i AccuStock/Accufit podesivim kundakom sa aluminijumskim bedingom. Postoje dvije dužine akcije a za sada je u ponudi sedam kalibara – od .22-250 do .300 Vinčester Magnum.
Direktna akcija zatvarača (zatvarač sa pravolinijskim saobraćanjem, pravo-čepni ili pravokretni zatvarač) podrazumijeva zatvarač koji prilikom ciklusa repetiranja puške prostim hvatom za ručicu povlačimo nazad a potom vraćamo naprijed, bez potrebe za obrtanjem njegovog tijela uz pomoć ručice u smislu odbravljivanja i zabravljivanja te zapinjanja udarnog mehanizma. Sve se obavlja sa samo dva pokreta ruke a ideja vodilja pri konstruisanju ovog sistema bila je brzina prepunjavanja odnosno brzina gađanja, te potreba da se oko ne sklanja sa nišanske linije pri manipulisanju zatvaračem, a u posljednje vrijeme i zahtjev da zadnji kraj zatvarača, u otvorenom položaju, ne izlazi iz sanduka. Ako želite veliku brzinu akcije a da to ne bude poluautomatski karabin niti polužna repetirka ili pumparica, izabraćete pravoizvlačeći zatvarač tojest direktnu akciju.
