Rešenje iz u ukrajinskog sukoba stiglo do Turske: Ankara ubacila tablete u kokpit svojih lovaca F-16 – Zašto?

Nedavno objavljen video snimak turskog ratnog vazduhoplovstva izazvao je veliko interesovanje javnosti jer prvi put potvrđuje prisustvo tableta u kokpitima turskih lovaca F-16.

Ovi uređaji su postavljeni kako bi pomogli pilotima u upravljanju naoružanjem turske proizvodnje koje je integrisano u zapadne avione.

Podsetimo, ista taktika primenjena je po prvi put prošle godine. Tada su ukrajinske vazduhoplovne snage počele da koriste različite tablete, uključujući iPad kompanije Apple, u kokpitima svojih lovaca Su-27 iz sovjetske ere kako bi njihovi piloti mogli da kontrolišu moderno zapadno oružje vazduh-zemlja.

Tableti u turskim F-16 avionima

Konkretno, tursko ratno vazduhoplovstvo primenilo je tehniku koja je do sada samo viđena u rusko-ukrajinskom ratu.

Ukrajinski borbeni avioni sovjetskog dizajna opremljeni su tabletima kako bi piloti mogli da upravljaju zapadnim oružjem ugrađenim u te platforme. Pored ukrajinskih lovaca Su-27 lansiranje zapadnih raketa AGM-88 HARM vršilo se i sa MiG-29 uz pomoć iPad-a.

Pošto se turska municija nije mogla u potpunosti integrisati sa američkim F-16 avionima koje koristi Ankara, odlučeno je da se u kokpite ubace tableti kako bi se omogućilo upravljanje tim sistemima.

Yeni yetenek yüklendi! 🚀🌊✅

TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirilen SOM-J seyir füzemiz, suüstü bir platforma karşı yapılan ilk test atışında hedefi başarıyla vurdu. 🎯

SOM-J; modern harp ortamında Türk Silahlı Kuvvetlerimiz için etkin bir kuvvet çarpanı olacak ve uzun menzilden… pic.twitter.com/8hX92zaaMB

— Mehmet Fatih KACIR (@mfatihkacir) March 21, 2025

Na snimku iz jednog turskog F-16 vidi se tablet postavljen u kokpitu za upravljanje raketom domaće proizvodnje SOM-J (standoff tipa). Snimak je zabeležen tokom probnog lansiranja ovog projektila.

Standoff oružje podrazumeva rakete ili bombe koje se mogu lansirati sa bezbedne udaljenosti, van dometa protivničke protivvazdušne odbrane.

Tablet je ugrađen iznad centralne komandne konzole aviona (poznate kao ICP – Integrated Control Panel), odmah ispod HUD displeja. Ova pozicija je ključna jer pilot putem nje upravlja izborom oružja, navigacijom, komunikacijama i drugim vitalnim funkcijama.

Tokom snimka primećuje se i drugi tablet na kolenima pilota – sve češći dodatak u modernim borbenim avionima. Njegova funkcija je pomoćna: prikazuje dodatne informacije iz sistema aviona, olakšavajući situacionu svest pilota.

Glavni tablet na komandnoj konzoli koristi turski softver, što je očekivano s obzirom na njegovu ulogu u upravljanju domaćim projektilima.

Očekuje se da će ovi tableti biti instalirani u sve F-16C/D Block 40 avione koje Turska planira da modernizuje u sopstvenoj režiji. Ipak, izvori navode da stariji modeli kao što je Block 30 nisu kompatibilni sa ovom vrstom uređaja.

Podsetimo, prošle godine inovacije usvojene da bi se ukrajinskom ratnom vazduhoplovstvu omogućilo da koristi naoružanje koje isporučuju zapadni sponzori izazvale su veliko interesovanje vojnih analitičara, posebno zato što aktuelni vojni sukob karakteriše i dosta improvizacije.

SOM-J – Turski Standoff Projektil nove generacije

SOM-J je savremeni turski krstareći projektil (standoff missile) razvijen za upotrebu na borbenim avionima poput F-16 i F-35. Dizajniran je za precizne udare na visoko zaštićene ciljeve, bez potrebe da se avion približava dometu neprijateljske protivvazdušne odbrane.

Ključne karakteristike SOM-J projektila:

• Domet: oko 250 km, omogućava lansiranje van dometa neprijateljske PVO
• Težina: oko 500 kg, sa bojnom glavom od oko 230 kg
• Navođenje: inercijalno, GPS, sa mogućnošću korekcije putanje i automatskog prepoznavanja cilja (ATR)
• Borbena glava: visokoeksplozivna penetraciona (HE-penetrator), idealna za bunkere, komunikacione centre, PVO položaje
• Stealth dizajn: projektovan za nisku radarsku vidljivost, posebno za integraciju sa F-35

SOM-J je rezultat saradnje turskog instituta TÜBİTAK SAGE i raketne kompanije Roketsan, uz delimičnu podršku američkog Lockheed Martina u fazi integracije za F-35 (pre zatezanja odnosa između Turske i SAD).

Platforme:

• F-16C/D Block 40 (sa dodatnim sistemima kontrole – tabletima u kabini)
• F-35 Lightning II (planirano, ali pod znakom pitanja zbog političkih tenzija)
• Nacionalni turski borbeni avion KAAN (TF-X) u razvoju

Vojna primena:

SOM-J je deo turske strategije samostalnosti u proizvodnji pametnog naoružanja, posebno u uslovima sve češćih tenzija sa susedima i Zapadom. Namenjen je neutralisanju kritičnih ciljeva pre otpočinjanja kopnenih operacija ili napredovanja avijacije.