Sukobi u Pojasu Gaze probudili su sećanja na famozni Vijetnamski rat. Prvo na filmskom platnu a potom i u istoriju ratovanja ušli su „tunelski pacovi“ američke i australijske vojske koji su se pod zemjom borili protiv Vijetkonga.
Šest decenija kasnije, nešto slćno sada očekuje i izraelske vojnike.
Tuneli
Ispod pojasa Gaze postoji ogromna mreža tunela koji se koriste za krijumčarenje i ratne svrhe.
Mreža podzemnih tunela omogućava Hamasu i drugim militantnim grupama da čuvaju i štite oružje, sakupljaju i kreću pod zemljom, komuniciraju, treniraju, izvode ofanzivne napade, transportuju taoce i povlače se bez da ih izraelske ili egipatske vlasti otkriju. Ova mreža tunela se kolokvijalno naziva „Gaza metro“.
Ukupna dužina mreže tunela u Pojasu Gaze je nepoznata. Bivši premijer Palestinske nacionalne vlade Ismail Haniyeh je 2016. godine naznačio da je mreža tunela dvostruko veća od one famoznih tunela Cu Chi, koju je izgradio Vijetnamski nacionalni oslobodilački front tokom Vijetnamskog rata.
Entrance to a #Hamas terror tunnel inside a home in Beit Hanoun #Gaza#HamasisISISpic.twitter.com/O4Fy3RTpva
— Zechariah Shar'abi | זכריה | زكريا (@ZechariahSharab) November 3, 2023
Eado Hecht, izraelski analitičar odbrane specijalizovan za podzemno ratovanje, složio se sa ovim mišljenjem: „Ovi podzemni kompleksi su po konceptu slični tunelima Vijetkonga iskopanim ispod džungli Južnog Vijetnama, iako je kvalitet završne obrade bolji, sa betonskim zidovima i krovovima, strujom i drugim potrebnim pogodnostima za duži boravak.
Daniel Rubinstein je 2015. godine tvrdio da je Izrael otkrio 100 km tunela tokom rata u Gazi 2014, od kojih je jedna trećina zalazila na izraelsku teritoriju. Kubovich je u junu 2021. izvestio da je Hamas, nakon što su neki od tunela oštećeni tokom operacije „Guardian of the Walls“, izgradio „stotine kilometara nvih, po čitavoj dužini i širini pojasa Gaze“
Sistem tunela prolazi ispod gradova kao što su Kan Junis, Džabalija i izbeglički kamp Šati. Obično su ulazi u tunele skriveni unutar u privatnih zgrada i džamija, ili su kamuflirani rastinjem, što otežava njihovu detekciju iz vazduha, avionima ili ronovima. Ovi sistemi imaju nekoliko pristupnih tačaka i ruta, a široko su razgranati do pozicija na najmanje upadljivim mestima.
Tokom Intifade 2014, IDF je naišla na „složene tunele, sa brojnim ulaznim i izlaznim šahtovima“, ipri čemu su „glavnii tuneli često su se granali a postojale su i paralelne rute“. Tuneli su se obično protezali na dubinama od 20 do 30 m ispod površine.
U proseku, svaki tunel je bio približno visine 2 m, širine 1 m, a opreman je osvetljenjem, ventilacijom, agregatima a ponekad i šinama za transport materijala vagonetima. Pri tome, na neočekivanim mestima su osiguravani improvizovanim eksplozivnim napravama.
Mreža tunela koja se koristi u ratne svrhe ima svoje poreklo u tunelima za krijumčarenje koji povezuju pojas Gaze sa Egiptom. Tuneli su povezivali egipatsku i stranu gaze kod Rafe od ranih osamdesetih godina XX veka, kada je tzv. „Filadelfijska ruta“ veštački podelila grad.
Tuneli su naročito produženi i postali sofisticiraniji i važniji kao rezultat egipatske i izraelske ekonomske blokade 2007. godine. Tuneli ispod izraelske teritorije su izgrađeni korišćenjem stručnosti porodice Rafah koja se specijalizovala za kopanje saobraćajnica u Egiptu, neophodih za trgovinu i šverc.
Ismail Haniyeh, vođa Hamasa, rekao je da su tuneli deo „nove strategije u suočavanju sa okupacijom i u sukobu sa neprijateljem ispod i iznad zemlje. Militanti tunele koriste za premeštanje raketa i bacača, a isti ih istovremeno štite da budu otkriveni pomoću izraelskih satelita, aviona i UAV.
Pod zemljom se nalaze Hamasova skladišta, štabovi, bolnice, prostorije za boravak i vatreni položaji. Čitav podzemni grad je dobro snabdeven naoružanjem, municijom vodom, hranom, lekovima, električnom energijom iz generatora i potrebnim gorivom.
Pri tome, civilima, nedužnim Palestincima, onemogućen je pristup ovim skloništima; ona su namenjena samo militantnim borcima Hamasa.
Udari iz vazduha
Iako Izrael danas ima najsavremeniju tehnologiju za otkrivanje tunela iz vazduha, podzemna mreža će predstavljati ozbiljne izazove za IDF, smatra Bradley Bowan, viši direktor centra za vojnu i političku moć u Fondaciji za odbranu demokratija, inače bivši oficir i savetnik za nacionalnu bezbednost članova senatskih odbora za oružane snage i spoljne odnose. „Značajan broj Hamasovih terorista će preživeti vazdušne napade“.
Naime, prema dosadašnjem razvoju operacija, prva faza plana IDF je da iz vazduha uništi što veći broj tunela, ulazaka u njih i borbenih stanica koje se izdižu iznad zemlje. Problem je što se čitava mreža nalazi ispod gusto urbanizovanog i naseljenog područja.
INSIDE LOOK: 👀 Hamas underground militant training center. This training cell is located in tunnel 69 north of Gaza City in Palestine. Should Israel be worried?
— SHARKINTHEWATER 💧🦈 (@s_h_a_r_k_e_y) November 5, 2023
pic.twitter.com/49G9sIccmM
Izraelske vazduhoplovne snage za ovu fazu dobijaju sve više američkih bombi. Bajdenova administracija je saopštila da obezbeđuje Izraelu komplete za pretvaranje nenavođenih ili „glupih bombi“ u precizno navođenu municiju, kao i bombe malog prečnika (SDB) za koje stručnjaci kažu da su efikasno oružje protiv podzemnih ciljeva.
Oružje bi trebalo da omogući Izraelu da gađa militante Hamasa, a minimizira štetu po civile. Izraelska vojska može se odlučiti da koristi i ranije nabavljene američke bombe GBU-28. Ta municija je dizajnirana da prodre u armirane ciljeve duboko pod zemljom.
No, ove bombe istovremeno prave ogromne kratere i nanose teške civilne žrtve. Humanitarne organizacije odavno su izrazile zabrinutost zbog teškog položaja civilnog stanovništva Gaze s obzirom na intenzitet izraelskih vazdušnih napada.
U drugoj fazi, Izraelci su se opredelili za nasilno izviđanje – nožne upade ograničenih oklopnih grupa podržanih pešadijom u cilju otkrivanja protivničkih slabih tačaka i otkrivanje i uništavanje lociranih ulaza u tunele, bunkera i samoh tunela. Osim toga, zabrana isporuke goriva upravo je bila uvedena kako bi se Hamasovi podzemni agregati izbacili iz funkcije.
Ulazak lasica u Gazu
Konačno, ako želi potpuno neutralisanje Hamasa, IDF mora preduzeti najrizičniji korak – masovni, trajni prodor u urbana područja i upuštanje u iscrpljujuće i krvave ulične borbe.
Udarna pesnica IDF u ovoj fazi je Borbeni inženerijski korpus (Heil HaHandasa HaKravit). U stav kopusa ulaze 601 “Asaf”,603 “Lahav”, 605 “Machatz” i bataljon ABH.
Bataljoni imaju odeljenja sapera, operatera inženjerijskim vozilima, ABH zaštite, eksperata za uništavanje improvizovanih eksplozivnih naprava (EOD, inače deo specijalne jedinice Yahalom), odeljenja za razminiranje, za fortifikacije i odeljenje za tunelsku borbu.
Izraleski vojnici su u ranom periodu sukoba tokom tunelskih borbi koristili tzv. metoda „divlje mačke“ za istraživanje, otkrivanje, i suzbijanje aktivnosti terorista na iskopavanju i izgradnji podzemne infrastrukture. Tokom 2003. godine kapetan Aviv Hakani je u 643 regionalnoj diviziji formirao namensku formaciju (Counter-Tunnels experts) za pronalaženje tunela za krijumčarenje I skrovišta oružja I njihovo rušenje.
Specijalci su u to vreme imali veoma rizične zadatke pošto još nisu raspolagali sofisticiranim sredstvima poput daljinski upavljanih robotizovanih vozila za izviđanje, otkrivanje i uništavanje. Jedinica je delovala u Rafi tokom druge al-Aksa intifade (Al-Intifāḍat aṯ-Ṯāniyya, 28 septembar 2000 – 8 februar 2005).
Upravo usled nedostatka odgovarajuće opreme, Aviv Hakani, štabni narednici Lior Višinski I Zoharom Smilajev, glavni narednik Amin Gadir I narednik Elad Koen poginuli su 12. maja 2004.
The Israel Defense Forces says it struck a Hamas site on the roof of a building in the Gaza Strip, as well as a tunnel near the building, following intelligence information gathered from the Shin Bet interrogation of a Hamas terrorist. Ground forces also battled gunmen in the… pic.twitter.com/WdmG3HmQce
— Emanuel (Mannie) Fabian (@manniefabian) November 4, 2023
Blizu rute Philadelphi kod graničnog grada Rafiach u Gazi. Konačno, nakon incidenta u Rafi iz jula 2004. Kada je sedam vojnika 1. “Golani” brigade poginulo u starom transporteru APC M113 pogođenom iz RPG, tim tunelskih boraca je integrisan u elitnu jedinicu Yahalom Borbenog inženjerskog korpusa I preimenovan u Sayeret Samur (na hebrejskom „lasice“). „Lasice“ su tada opremljene namenskim robotima, čija je funkcija da skeniraju i istražuju podzemlje pre nego što borci uđu u tunel.
Očito je da specijalne snage IDF, na čelu sa svojim „tunelskim pacovima (lasicama)“ imaju daleko sofisticiranija sredstva borbe od njhovih prethodnika iz džuungli Vijetnama. U Vijetnamu, borci sitne građe spuštali su se u tunele naoružani samo baterijskim lampama, ručnim bombama, noževima i pištoljima Volt M1911 ili revolverima Smithi Wesson M1917.
Kod Izraelaca, od teške mehanizacije, već je uočena masovna upotreba specijalnih buldozera i drugih građevinskih mašina. Tu su i besposadne letilice i robotske stanice. Ubacivanje obojenih gasova može otkriti komunikacione i ventilacione otvore koje je moguće blokirati.
Ipak, ostaje pitanje da li je moguće locirati i uništiti stotine kilometara tunela, uključujući i Hamasovce u njima. Ne zaboravimo taoce koji se nalaze u istim katakombama ali, najpre, hiljade i hiljade nevinih civila koji nemaju gde da se uklone.