Rusi gađaju Ukrajince američkim granatama

Na društvenim mrežama pojavile su se fotografije američkih haubičkih granata 208 mm koje koriste ruski artiljerci. Telegram kanal Ukrainian Informant stavio je među prvima relevantne slike u otvoreni pristup. Ovo je dovelo do poplave nagađanja i pretpostavki.

Amerikanci su 1963. godine u naoružanje uveli samohodne haubice M110 opremljene oruđem 203 mm (8 inch) M115 (M1). Do 1984 godine, kada su povučene iz američkog naoružanja, ukupno je proizvedeno 1163 haubica 203 mm M110 i M110A2 ali je naknadno izvestan broj sistema 175mm M107 adaptiran na model 110.

Američka oruđa su koristila trenutno-fugasne (HE, High Explosive) M106 granate, granate sa submunicijom M404 i M509/509A1, hemijske M426 i nuklearne M753 granate i M650 raketne projektile.

U vreme vladavine šaha Mohammada Reze Pahlavija (1919-1980) i bliske saradnje Vašingtona sa Teheranom, Sjedinjene Države su Iranu 1976. godine ustupile 30 samohodnih haubica 203mm M110 i 20 vučenih haubica M115 u istom kalibru sa odgovarajućom municijom.

Teheran je ista oruđa masovno koristio tokom rata sa Irakom (1980-1988). Nakon pobede iranske islamske revolucije 1. aprila 1979, Vašington je zvanično prekino svaku saradnju sa Teheranom i obustavio isporuke naoružanja i municije. Tokom afere Irangate, CIA i Reganova administracija Iranu nisu isporučivali artiljerijsku municiju.

No, prema izveštaju The Military Balance iz 2023, regularna armija Islamske Republike je u rezervi sačuvala svih 30 starih američkih samohodnih haubica M110 i 20 vučenih haubica M115 (M1) 203 mm u funkcionalnom stanju.

No otvoreno je pitanje da li su sačuvane i dovoljne količine municije ili je Teheran na principu reinženjeringa osvojio proizvodnju granata zadravajući označavanje na engleskom jeziku.

Sovjetski Savez je 1975 godine takođe u naoružanje uveo samohodne haubice 2S7 Pion (216, poznate i kao Malka) opremljene žlebljenim oruđem 203 mm 2A44 Georgija Sergejeva.

Nešto kasnije, osvojene su i modrnizovane haubice 2S7M (Malka-M, sa modenizovanom šasijom 216М, dizel motorom V-84B i modernizovanim sistemima navođenja i punjenja). Osnovni borbeni komplet 2S7 i 2S7M činile su trenutno-fugasne (HE) granate ZOF43 a mogle su se koristiti i kasetne granate Z-O-14, granate za probijanje betona kao i granate sa nuklearnim punjenjem.

Nakon raspada SSSR, Ukrajina je nasledila 20 samohodnih haubica 203 mm Malka tako da su od 24.  februara 2022 obe suprotstavljene strane koristile ista oruđa i municiju.

Usled intezivnih artiljerijskih dejstava Ukrajinci su prvi osetila nedostatak municije pa je Vašington najavio da će Kijevu isporučiti municiju za njihove „Pione“. U junu 2023, nastala je „mala zabuna“; naime, praktično ni jedna država koja je podržavala Kijev nije raspolagala sistemom 2S7 a time ni odgovarajućom municijom a Vašington „nije bio siguran da li su njihove granate M106 za haubice M110 kompatibilne sa rusko-ukrajinskim 203 mm“.

Kada se ustanovilo da je municija ista, Grčka je Ukrajini poslala 5000 a SAD, do marta 2024 – 10.000 granata 203 mm. Uskoro su se na društvenim mrežama pojavile fotografije američkih granata kojim Ukrajinci „hrane“ svoje haubice 2S7 Pion. Granate su na sebi imale oznake nanesen žutom bojom: 

• 8H / TNT / IOP 81F019-82 /PROJECTILE M106 / W/SUPPL CHG ili 
• 8H /TNT /  LOT 1457, PROJ M106 / W/SUPPL CHG / D680,

pri čemu je 8H označavalo kalibar u inčima i vrstu oruđa (8 inches, H – howirzer), TNT – vrstu eksplozivnog punjenja (Trinitrotoluen), HE – tip granate (visoko-eksplozivna, high explosive), M106 – model granate a W/SUPPL CHG – granatu sa otvorom za VT nekontanktni upaljač (variable time, proximitly fuze). Ove granate su punjene sa 16,7 kg TNT, sa upaljačem su bile duge 892 mm a imale su masu od 91 kg. 

No, po svemu sudeći, nedostatak iste municije iskazao se i na ruskoj strani. Rusi izgleda nisu uspeli da kvantitativno ostvare sopstvenu proizvodnju municije ovog kalibra iako je početak domaće masovne proizvodnje projektila 203 mm najavljen još u jesen 2022. Pored toga, Moskva nije u mogućnosti da granate kupuje od zemalja sa postsovjetskih prostora ili drugih korisnika artiljerijskih sistema na municiju ZOF43.

Prvobitno se pretpostavljalo da su granate M106 kalibra 203 mm ruske snage zaplenile od Ukrajinaca (iz kontigenta američke pomoći). No, nakon objavljivanja fotografija na elektronskim medijima, kao najlogičniji zaključak je da su Rusi granate počeli da kupuju od Teherana. Na fotografijama se odmah primećuje doduše nepravilan, šablon označavanja tela latinicom: 8H / TNT / HE M106 / W/SUPPL CHG / LOT..

Iz ovoga se može zaključiti da je reč o projektilima američkog standarda za artiljerijske sisteme M110 i M115 (M1) iranske provenijencije. Na isti zaključak ukazuje i dosad nepoznati naziv „Proizvod 203“.

Naime na drugom snimku se vide kontejneri punjenja sa ćirilićnim oznakama “smanjeno punjenje (полузаряд) / 3-IM / 203-2S7 (proizvod u kalibru 203 mm za haubicu 2S7) / 6-24-K.  Očigledno, kontejner je predviđen za ispaljivanje granate iz samohodne haubice 2S7 Pion.

Municija pod nazivom Izdelije 203 nalazi se i u ruskim tablicama gađanja iz 2023. godine. Oznake na pogonskim punjenjima i tabela dometa mogu ukazivati na to da su Rusi dobili dovoljno veliku seriju ove municije, a da je nisu zaplenili od ukrajinske vojske. Takođe, Rusi su možda samo prekrili originalne oznake na kontejnerima i ispisali nove nazive.