Monografija „82. avijacijska brigada“ grupe autora: Danko Borojević, Dragi Ivić i Željko Ubović, je delo napisano, praktično, u tri dela koji se mogu razvrstati kao istorijski periodi od kojih:
Prvi zadire od formiranja 2. eskadrile NOV i POJ (Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije) ili period klipne avijacije do sredine pedesetih godina 20. stoleća.
Drugi period koji obuhvata vreme od sredine pedesetih godina prošlog stoleća do početka osamdesetih godina vreme prenaoružavanja sa dozvučnim mlaznima avionima i;
Treći period od početka osamdesetih godina prošlog stoleća, do kraja postojanja abr ili period prenaoružavanja sa transoničnim avionima i vremenenom njenog rasformiranja.
Autori su osetili potrebu da, pored pisanih izvora o avijacijskoj jedinici čiji koreni sežu od 1944. godine i formiranja 2. eskadrile NOV i POJ pa dok još postoje i žive njeni pripadnici, napišu sve ono što se može znati o 82. abr koja je negovala i nastavljala tradicije 2. eskadrile NOV i POJ.
U prvom istorijskom delu, autori, prateći hronološki tok formiranja avijacijskih jedinica i njihovo preformiranje i prebazirenje, te navodeći jedinice koje su praktično iznikle iz 109. lbap koji je transformisan u 82. abr. Navodeći 111. abr, 117. lap i 172. lbap čiji su koreni iz 82. abr, daju dovoljno podataka pripadnicima i svima onima koji su zainteresovani za korene tih jedinica.
Navodeći, sada već, niz istorijskih činjenica, autori koriste izjave visokih oficira pilota, pripadnika 82. abr, koji su zauzimali najviše funkcije u eskadrilama i u Komandi abr, koje kada se uklope u raspoložive dokumente, koji su autorim bili dostupni, odaju veoma vernu „sliku“ o ovoj elitnoj avijacijskoj jedinici u RV i PVO i uopšte u JNA.
U drugom periodu navode kako je brigada prenaoružavana sa klipne na mlaznu avijaciju američkog porekla, što je, u to vreme bio praktično, revolucionaran skok za jugoslovensko vazduhoplovstvo uopšte. Za pilote, koji sa klipne prelaze na mlaznu avijaciju, to je izuzetan napredak kako u borbenim sistemima, tako i u tehnici pilotiranja, u vazduhoplovnoj navigaciji i u borbenim mogućnostima.
Za period dozvučne mlazne avijacije 82. abr sa pravom se može reći da je bio najtrajniji skoro dve decenije. Ovaj period se može podeliti u dve faze. Prva faza bi bila veoma složenija za vazduhoplovnotehničko obezbeđenje, obzirom da su avioni F-84G bili na svom izmaku, a rezervnih delova sve manje. U drugoj fazi domaći avioni J-21 nakon F-84G veoma jednostavni za održavanje „sa šrafcigerom u čizmi“, a rezervnih delova relativno dovoljno.
Sa tako jednostavnim avionom 82. abr 1971. godinu na avionima F-84G završava sa manevrom „Sloboda 71“, a već 1972. godine abr izvršava preobuku pilota na J-21 te iste godine učestvuje, s njima, na velikoj vežbi „Podgora-72“.
U trećem periodu 82. abr, vreme prenaoružavanja i korištenja transonične borbene avijacije tipa J-22/IJ-22 Orao koji otpočinje krajem sedamdesetih i početkom osamdesetih godina dvadesetog stoleća, autori se prevashodno oslanjaju na izjave komandira eskadrila, komandanata abr i pojedinaca pilota, neposrednih aktera na uvođenju orlova u naoružanje, tokove preobuke i obuke kao i na rešavanju problema koji su „pristigli“ zajedno sa orlovima. Trebalo je sa onako jednostavnog jastreba izvršiti preobuku, kako letačkog tako i tehničkog sastava, na orlove. Posebno, kada se uzme u obzir, da skoro svaki Orao ima svoj VTUP (vazduhoplovnotehničko uputstvo) i da se svaki razlikuje od drugog. Nedostatak rezervnih delova i klimatski uslovi sa visokim procentom vlažnosti, bili su faktori od uticaja na upotrebu aviona Orao. Tako je 82. abr uz neviđene napore, uspevala da se nosi sa svim tim problemima zahvaljujući upornošću, pre svega njenih komandanata, komandira eskadrila i oficira vazduhoplovnotehničke službe. Njima se niko nije mogao odužiti za uložene napore kako u radno još više u vanradno vreme.
Autori posebno prate abr kroz njeno učešće na taktičkim vežbama i postignutim uspesima na tim vežbama.
Bitno je naglasiti da je abr propraćena u svim kriznim situacijama kao što su tzv. „Čehoslovačka kriza“, „Mračna slika 74“, kao i kriza tokom 1979. godine sa VU, te provokacije italijanske avijacije na području Slovenskog primorja 1975. i 1976.godine.
Brigada je propraćena i na pojedinim učešćima na obeležavanju značajnih godišnjica na prostorima SR Slovenije, SR Hrvatske i SR Bosne i Hercegovine, a posebno njeno učešće na paradama 1975. godine i 1985. godine, što mnoge druge jedinice avijacije nisu imale čast.
Na žalost, svih pripadnika 82. abr, dolazi kraj juna 1991. godine i početak kraja SFRJ i svih njenih pojedinačnih elemenata čiji je najjači deo bila JNA. Na udaru su se prve našle jedinice JNA u Sloveniji pa i 82. abr na aerodromu Cerklje, u neprijateljskom okruženju u kojem ne može funkcionisati. Brigada dobija prve brobene zadatke i identifikuju se prvi njeni pripadnici koji odbijaju izvršenje postavljenih zadataka. Ali zadaci su u potpunosti izvršeni.
Brigada postupa u skladu sa spoznajama i odlukama svojih pripadnika lojalnih SFRJ, među kojima su kamandant sa pomoćnicima, preko 80% pilotskog sastava kao i vazduhoplovnotehničkog sastava. Međutim, kako je vreme odmicalo tokom jula i odlukom predsedništva SFRJ o povlačenju JNA sa teritorije SR Slovenije, 82. abr kao i cela JNA počela je pucati po nacionalnim šavovima.
Autori ovu fazu hronolški prate kroz zapise iz dnevnika dvojice pripadnika komande 82. abr koji su pomno beležili i naknadno sređivali zapise.
Ostalo je dostupno i sačuvano veoma malo pisanih dokumenata iz tog vremena koje pisac ovog dela monografije ljubomorno čuva, a autorima su izvodi i prepisi dostavljeni.
Autori za prvi i drugi period koriste brojne pisane izvore koji su im dostupni kako iz arhive tako i iz pisanih sredstava informisanja te dobrim delom i izjava živućih pripadnika jedinice iz tog vremena, pa svojim drugim pisanim delima prate delove brigade i nakon njenog zvničnog rasformiranja kroz 238. lbae.
Monografija je protkana sa brojnim fotografijama iz svih perioda brigade od formiranja 2. eskadrile NOV i POJ do zadnjih dana postojanja.
Sa žaljenjem se može konstatovati da je nedovoljno izjava živućih pripadnika abr, što može kod drugih, kada budu čitali ovu monografiju, izazvati negativnu reakciju, za što nisu odgovorni ni autori niti mi koji smo sarađivali sa autorima. Jer mi smo davali ono što smo mi znali kao i fotografije koje smo imali. Zato nas, koji smo sarađivali sa autorima, ima na fotografijama, dok onih koji nisu sarađivali ima veoma malo ili nema nikako.
Kroz ovu monografiju, autori Danko Borojević, Dragi Ivić i Željko Ubović praktično „podižu spomenik 82. abr“ i svim njenim pripadnicima, posebno onima čija su imena „uklesana“ i fotografije objavljene.
Svi mi, bivši pripadnici 82. abr i potomci njenih pripadnika, trebamo da izrazimo zahvalnost autorima za istinu o 82. abr, otetu od zaborava i ostavljenu čitaocima tako da i oni koji se budu bavili istorijom RV i PVO u drugoj polovini 20. stoleća mogu da ih iskoriste.
Sa ovom monografijom ne treba zapečatiti istoriju 82. abr već nastaviti sa nezapisanim i ne opisanim događajima iz života i rada njenih pripadnika.
Pripadnici 82.abr, već devet godina se okupljaju, na druženjima, sa članovima porodica i 28 godina nakon rasformiranja, što je potvrda koliko su njeni pripadnici bili odani svojoj jedinici i otadžbini SFRJ.
