LEGENDARNI METAK 30 06 SPRINGFIELD

Proizveden i uveden 1906 a u upotrebi od 1906 do danas

Vjerovatno još od vremena kada su Kinezi izimisli barut vodi se i rasprava o tome postoji li “mitski” univerzalni omjer baruta i kalibra zrna, odnosno omjer karakteristika sjedinjenog metalnog metka koji će biti pronađen mnogo kasnije. Istorija streljačke i lovačke municije zapravo je istorija neprestane potrage za idealnom kombinacijom barutnog punjenja, kalibra zrna i raznih parametara kako bi, što je bolje moguće, bili obavljeni različiti zadaci koji se pred određenu municiju postavljaju. Ta se potraga ni danas nije zaustavila, a jedan metak, pored činjenice da je blizu “mitskom” idealu, bio je kroz istoriju polazna osnova za mnoge druge metke.  U pitanju je legendarni metak .30 06 Springfield (7,62 x 63mm) koji ove godine u oktobru slavi 116 rođendan,  uspješno se koristi širom svijeta a omiljeni je izbor i mnogih domaćih lovaca. 

Na svijetu ne postoji niti jedan metak koji je u tolikoj mjeri poslužio kao temelj i uzor za razvijanje drugih vrsta municije prilagođenih specifičnim zadacima. Meci .256 Newton, .25-06 Remington, .280 Remington,  .338-06, 8mm-06, .35 Whelen, .375 Whelen, .400 Whelen nastali su modifikovanjem čaure metka .30 06 Springfield. Čak i protivavionski mitraljeski metak .50 BMG nije ništa drugo do uvećani .30 06. A danas ultrapopularni službeni vojni, sportsko-takmičarski i lovački metak .308 Winchester tojest 7,62 x 51mm NATO, nastao 1952. godine kao vojni metak za automatsku pušku M14, imao je kao uzor upravo .30 06 (po principu sličnih balističkih performansi u manjem pakovanju prilagođenom rafalnoj paljbi).

Za nastanak metka .30 06 vezana je zanimljiva priča. Godine 1898. izbio je špansko-američki rat. U to vrijeme, standardni američki vojni metak bio je .30-40 Krag (7.62x58R) uz metak 6mm Lee Navy. Metak .30-40 Krag opremljen oživalnim zrnom od 220 grena, koje je razvijalo brzinu od 2000 fps, za protivnika je imao metak 7 × 57 Mauser opremljen lakšim špicastim zrnom daleko veće početne brzine. Amerikanci nisu mogli da vjeruju šta ih je snašlo –  i metak 7 x 57 Mauser i puška „mauzerka“ M1893, kojom su bili opremljeni španski vojnici (ali i srpski u isto to vrijeme), pokazali su se kao daleko superiorniji od metka .30-40 Krag i službene američke puške Krag–Jorgensen (inače norveške konstrukcije). Kada je rat završen, analizirana su bolna iskustva i donešena je odluka da se razvije sasvim nova puška u modernijem kalibru po performansama bliskom njemačkim mecima 7 x 57 i 8 x 57 Mauser kao i britanskom metku .303 British. 

U to vrijeme većina evropskih armija uvodila je špicasta zrna. Međutim, novi američki metak  oznake .30-03 (7.62 x 65mm) nije donio ništa spektakularno novo – i dalje je bio opremljen istim onim 220-grenskim oživalnim zrnom, do duše nešto povećane početne brzine. Kako se i ovo rješenje ispostavilo kao inferiorno odlučeno je da se skrati vrat čaure metka .30-03  i uvede špicasto lakše zrno ravnog dna težine 150 grena (9,7 grama) koje je razvijalo početnu brzinu 2700 fps. Istovremeno razvijana je i nova brzometna puška M-1903 Springfield. Tako je nastao metak .30 06 Springfield i, kako mu govori druga brojna oznaka u nazivu, uveden je u službu američke vojske 1906. godine a brzometna vojnička puška M-1903 prilagođena je upravo tom novom metku.    

Od svog nastanka .30 06 prolazio je s vremena na vrijeme kroz više različitih modifikacija. Na primjer, 1938. godine uvedena je verzija metka .30 06 oznake „M2 Ball cartridge“ opremljena zrnom ravnog dna mase 151 gren i početne brzine 2740 fps. Ta verzija biće uvedena kao službeni vojni puščani (Garand M1) ali i mitraljeski metak (M1919 Browning BMG) i ostaće u upotrebi sve do pojave metka .308 Winchester (7.62 x 51 NATO). Metak .30 06 je ubrzo nakon pojavljivanja stekao slavu i u lovištima – nije trebalo dugo vremena da brojni proizvođači sportskog oružja i municije započnu proizvodnju pušaka u ovom kalibru kao i lovačkih verzija metka a ostalo je istorija. Poslije Drugog svjetskog rata legendarna „tridesetica“ stekla je ogromnu popularnost u lovištima širom svijeta a ta popularnost prrati je i danas što predstavlja svojevrstan fenomen. 

U svojoj dugoj istoriji taj metak opreman je svim mogućim težinama zrna u kalibru .30 (7,62).  Zahvaljujući odličnoj balistici, pogotovo sa težiom zrnom, metak je postao veoma popularan u obe Amerike i specijalno na afričkom kontinentu gdje je ovim metkom uspješno lovljena praktično sva divljač uključujući i velike mačke izuzev velike afričke petorke.   

Uvidom u Gun Digest iz 2014. godine može se vidjeti da je municija kalibra .30 06 dostupna sa težinama zrna od 55, 125, 150, 152, 165, 168, 170, 178, 180, 220 grena. Brzine zrna kreću se od 700 m/s do skoro 950 m/s. Za one koji ne pune municiju .30 06 je odličan izbor jer se nudi u svim mogućim laboracijama a oni lovci i strijelci koji sami pune municiju smatraju .30 06 veoma zahvalnim jer je moguće ostvariti odlične rezultate sa različitim tipovima i markama baruta i zrna. Isto tako, metak se pokazao kao zahvalan i za sportsko-takmičarsku namjenu.  Trzaj koji proizvodi metak .30 06 je prilično blag, pogotovo sa lakšim zrnima, pa je i to jedna od velikih prednosti za one koji traže univerzalni lovački karabin koji ih neće nemilosrdno udarati u rame kao što je to slučaj sa magnum municijom kalibra 7,62.

U vrijeme dok nisu postojala monolitna zrna, masa istih je igrala važnu ulogu u smislu penetracije pa su teža zrna bila nezaobilazan izbor u lovu na krupnu divljač. Činjenica da .30 06 može biti opremljen širokim spektrom zrna različitih težina doprinijela je njegovoj velikoj popularnosti.  Zrno od 10 grama početne brzine 900 m/s na 150 metara ima brzinu od oko 600m/s što je dovoljno da obezbijedi pravilnu ekspanziju čak i najtvrđeg modernog monolitnog zrna ili zrna veoma tvrde košuljice.  

Veliki broj lovaca postavlja upravo metak .30 06 na pijadestal najuniverzalnijeg lovačkog karabinskog metka. Njegovoj slavi i popularnosti morala je da se povinuje i tradicionalna Evropa sa velikim broijem izvrsnih karabinskih kalibara.  Taj je metak popularan čak i Rusiji bez obzira na ništa manje efikasan čuveni metak 7,62 x 54R koji je u upotrebi 125 godina i koji je proizveden i još se proizvodi u ogromnim količinama. 

.30 06 Springfield odavno nije američki vojni službeni kalibar, otišao je u zasluženu penziju, ali kod lovaca njegova popularnost ne jenjava. Zanimljivo je reći da je jedno vrijeme taj metak čak bio i u naoružanju bivše JNA, zazhvaljujući američkoj vojnoj pomoći (sporazum o vojnoj pomoci izmedju vlada tadašnje FNRJ i SAD zaključen 14 novembra 1951.) i njegova proizvodnja otpočela je u fabrici „Igman“ iz Konjica gdje se proizvodi i danas (u „Igmanu“ je tada osvojena i proizvodnja mitraljeskog metka .50 BMG koji je ,kako smo rekli, „nabildani“ .30 06 Springfield). Metak .30 06 je proizvodio i užički PPU a tako je i danas, pa ga užičani proizvode sa različitim gramažama zrna a tu je naravno i novo zrno „Grom“ koje se u lovu pokazalo kao sasvim optimalno. 

.30 06 Springfield dostojanstveno će ove godine proslaviti 110 rođendan kao vjerovatno najpopularniji i najmasovnije korišćeni karabinski metak svih vremena. Za sada ne postoji niti jedan metak koji bi mogao zasjeniti njegovu nesumnjivo ogromnu slavu i popularnost.