Nosač aviona koji je promenio istoriju: Kako je USS Enterprise zauvek redefinisao pomorski rat?

USS Enterprise, prvi američki i na svetu nosač aviona na nuklearni pogon, predstavlja ikoničnu figuru u istoriji vojne mornarice. Od kada je prvi put stupio u službu 1961. godine, ovaj brod je ne samo izmenio način vođenja pomorskog rata, već je postao i uzor za dizajn nosača aviona nove generacije.

Sa izuzetnom brzinom i inovativnim sposobnostima, USS Enterprise je učestvovao u brojnim ključnim sukobima i misijama, potvrđujući upotrebljivost nuklearne energije u napajanju nosača aviona. Enterprise je ostavio bogato nasleđe koje živi i danas kroz uticaj na sledeće generacije ratnih brodova. U tom smislu, smatra se jednim od najlegendarnijih nosača aviona u istoriji.

USS Enterprise: Nasleđe prvog nuklearnog nosača aviona

Počnimo od početka. Kao što je pomenuto, USS Enterprise je bio prvi nosač aviona na svetu pokretan nuklearnom energijom. Dizajniran je da bude vazdušna baza koja može da plovi širom sveta bez potrebe za dopunjavanjem goriva. Enterprise je poslužio kao osnova za razvoj svih budućih američkih nosača aviona.

Istorija USS Enterprise počinje avgusta 1950. godine, kada je tadašnji šef mornaričkih operacija SAD, admiral Forest Šerman, zatražio istraživanje održivosti nuklearnih nosača. Izgrađen je kopneni reaktor kao probna platforma (A1W), a uspeh ovog projekta doveo je do zvaničnog odobrenja razvoja nuklearnog nosača 1958. godine.

Enterprise je zvanično ušao u službu 1961. godine. Imao je dužinu od 342 metra i u to vreme je bio najveći nosač aviona ikada izgrađen. U punom opterećenju imao je deplasman od 93.284 tone — i danas impresivna brojka.

Brod je bio opremljen sa osam nuklearnih reaktora tipa A2W koji su pokretali četiri propelera, razvijajući ukupno 280.000 konjskih snaga i omogućavajući maksimalnu brzinu od 35 čvorova. Imao je posadu od 5.500 ljudi, uključujući osoblje za operaciju oko 85 aviona.

Enterprise je imao sličan dizajn kao raniji nosači Kitty Hawk i Constellation. Posedovao je četiri katapulta za lansiranje aviona i četiri lifta. Njegova komandna kula, poznata kao “košnica”, sadržala je opremu za elektronsko ratovanje i prvi mornarički radar sa faznom antenom – SCANFAR (SPS-32 i SPS-33).

Bio je i prvi američki nosač koji nije imao nuklearno oružje. Iako je prvobitno planirano da nosi protivbrodske rakete Terrier, sistem je uklonjen zbog visokih troškova. Tek 1967. godine instalirani su Sea Sparrow sistemi za odbranu, koji su kasnije nadograđeni sa Mk. 29 i CIWS Phalanx topovima.

Enterprise je tokom karijere nosio mnoge legendarne avione, uključujući F-4 Phantom, F-14 Tomcat, A-1 Skyraider, A-3 Skywarrior, A-4 Skyhawk, A-5 Vigilante, A-7 Corsair i kasnije F/A-18E/F Super Hornet.

Borbe i misije USS Enterprise

Prva velika misija bila je tokom Kubanske raketne krize 1962. godine. Godine 1964. je učestvovao u operaciji Sea Orbit i zajedno sa drugim nuklearnim brodovima prešao svet za 65 dana. Tokom rata u Vijetnamu učestvovao je u šest misija podrške američkim trupama.

Godine 1969, tokom vežbi kod Havaja, raketa sa aviona slučajno je detonirala i izazvala požar u kojem je stradalo 28 mornara, a 343 su povređena. Uništeno je 15 aviona. Ipak, Enterprise je mogao da se vrati u službu ubrzo nakon popravke.

Tokom 1980-ih i 1990-ih, brod je učestvovao u američkim operacijama u Iraku i Bosni. Godine 2001. bio je jedan od prvih nosača aviona koji je izvršio napade na ciljeve u Avganistanu nakon terorističkog napada 11. septembra koji im je dao alibi za okupaciju.

Na našoj listi najvećih nosača aviona na svetu zauzima prvo mesto sa svojih neverovatnih 342 metara.

Penzionisanje i nasleđe

Enterprise je zvanično povučen iz službe 1. decembra 2012. godine, a konačno deaktiviran 3. februara 2017. godine u brodogradilištu Newport News u Virdžiniji.

Tokom svoje službe, prešao je tri puta oko sveta, imao 25 stranih misija i zabeležio preko 400.000 sletanja aviona. Učestvovao je u borbenim operacijama širom sveta i bio dom za desetine hiljada mornara.

Njegovo nasleđe će živeti dalje: treći nosač klase Gerald R. Ford, CVN-80, nosiće ime Enterprise.