[VATRENO KRŠTENJE] Lovac F-35C po prvi put učestvovao u borbi: Ispalio rakete na ciljeve Huta u Jemenu

Lovci pete generacije američke vojske F-35C po prvi put su upotrebljeni u borbenim operacijama tokom nedavne akcije koja je ciljala položaje pod kontrolom Huta u Jemenu.

Napad sproveden između 9. i 10. novembra 2024. godine, izvela je eskadrila VMFA-314 Korpusa mornaričke pešadije, poznata kao “Crni vitezovi,” stacionirana na nosaču USS Abraham Linkoln u zoni odgovornosti Pete flote američke mornarice.

Primarni cilj bio je “smanjenje kapaciteta Huta”, posebno nakon serije napada na brojne međunarodne trgovačke i vojne brodove. Pentagon je naglasio da su ovi udari usmereni na sprečavanje daljih nezakonitih napada na plovila koja posluju u ovim ključnim pomorskim zonama.

“Ovi objekti sadržali su razne vrste naprednog konvencionalnog naoružanja koje su Huti koristili za gađanje američkih i međunarodnih vojnih i civilnih plovila u Crvenom moru i Adenskom zalivu,” naveli su iz Pentagona.

Sekretar za štampu Pentagona, general-major Pat Rajder, istakao je stratešku namenu ovih udara, napominjući da su oni odgovor na “agresiju Huta i usmereni ka sprečavanju budućih napada na regionalne saveznike SAD”.

Rajder je rekao da je operacija uključivala širok spektar sredstava američkog vazduhoplovstva i mornarice, uključujući F-35C, F/A-18F Super Hornet i avion za elektronsko ratovanje EA-18G Growler.

General-major Rajder je takođe izjavio da će “ove akcije ojačati američku posvećenost da Huti snose odgovornost za bilo kakve nezakonite ili nepromišljene napade u regionu”.

Iako je Rajderova izjava precizirala umešanost sredstava američke mornarice, eskadrila F-35C raspoređena na nosaču USS Abraham Linkoln zapravo je jedinica Korpusa mornaričke pešadije SAD: Lovacka eskadrila 314 (VMFA-314), poznata i kao “Crni vitezovi.”

Ovo raspoređivanje predstavlja “istorijski trenutak” za F-35C varijantu, koja do sada nikada nije bila angažovana u aktivnim borbenim misijama.

F-35C je sada i poslednji model u seriji F-35 Lightning II, nakon varijanti A i B, koji su prethodno već debitovali u borbenim operacijama.

Prema video-snimku koji je objavio CENTCOM, dodatna sredstva, uključujući F/A-18F Super Hornet i avion za elektronsko ratovanje EA-18G Growler, viđena su kako poleću sa nosača radi podrške ovog “vatrenog krštenja” lovca F-35C.

Ovi udari naglašavaju rastuće tenzije u regionu i stratešku upotrebu naprednih vojnih kapaciteta SAD-a u njihovom rešavanju. Međutim, stvari ne da nisu rešene, već su Huti ekspresno i odogovrili na ove američko-britanske napade.

Vojni predstavnik pokreta „Ansar Allah“ Jahja Sarija saopštio je da su jemenski pokret Huti napali američki nosač aviona „Abraham Linkoln“ u Arapskom moru pomoću krstarećih raketa i dronova, ali i dva američka razarača u Crvenom moru dronovima i balističkim raketama.

F-35C se najlakše razlikuje od ostalih modela F-35 po većem krilu, koje pruža skoro pedeset posto veću površinu krila od modela A i B.

Linija šarke za preklop krila je vidljiva sa gornjeg i donjeg pogleda. Krilo F-35C ima i dodatne kontrolne površine, koje se zovu eleroni, i na zadnjoj ivici (po dve kontrolne površine na svakom krilu umesto jedne). Američka mornarica plaća proizvođaču Lockheed Martin oko 100 miliona dolara po komadu F-35C.

F-35 ukratko

Lockheed Martin F-35 višenamenski lovac (takođe poznat kao Lightning II) bio je kandidat za program Joint Strike Fighter, koji je trebalo da zameni postojeće tipove aviona konvencionalnim lovcem. Ovaj koncept je predstavljen američkom vazduhoplovstvu. 

Cilj ovog programa bio je kombinovanje konvencionalnih lovaca za Vazduhoplovstvo SAD, brodskih katapultnih aviona za američku mornaricu i lovaca za kratko uzletanje i vertikalno sletanje za Korpus američkih marinaca.

Avion F-35 je ranije bio poznat kao X-35 a pobedio je u konkurenciji sa Boingom X-32. Prvi prototip X-35A objavljen je 2000. godine. Razvoj ovog aviona uglavnom su finansirale SAD, uz dodatna sredstva vlada Velike Britanije i drugih partnerskih zemalja.

Generički F-35 ima sličnu konfiguraciju kao F-22 sopstvenog dizajna kompanije Lockheed Martin, ali je nešto manji i ima jedan motor. Avion sa jednim motorom je jeftiniji za proizvodnju i održavanje, ali na račun manjeg borbenog opterećenja i performansi. 

F-35 koristi stelt tehnologiju koja smanjuje njegov radarski presek i tako otežava otkrivanje radarom. Trenutno je jedan od najnaprednijih lovaca na svetu. U SAD, samo se F-22 Raptor smatra moćnijim, međutim nije im ni ista svrha. 

Takođe, F-35 je drugi pravi lovac 5. generacije posle F-22. Najnoviji kineski i ruski lovci, poput Čengdu J-20 ili Su-57, po tehnologiji polako dostižu F-35.

Kada je F-35 učestvovao u borbi?

Istorija realne upotrebe lovca pete generacije F-35 datira od njegove prve borbene misije pre šest godina, kada je jedna eskadrila Korpusa mornaričke pešadije predvodila prvi udar.

Dana 27. septembra 2018, Napadna eskadrila marinaca 211, poznata kao „Osvetnici sa ostrva Wake (Wake Island Avengers)“ upotrebila je svoje avione F-35B Lightning II za ciljanje pobunjenika u provinciji Kandahar u Avganistanu. Misija je tada pokrenuta sa USS Essex, amfibijskog jurišnog broda klase Wasp, stacioniranog u Persijskom zalivu. Amerikanci su dve godine nakon toga proterani iz Avganistana.

F-35A se upisao u listi strelaca ubrzo nakon toga, na svojoj prvoj borbenoj misiji 30. aprila 2019. godine. Naime, dva američka lovca F-35A Lightning II korišćena su za napad na ciljeve ISIS-a u dolini Ašai u Iraku. SAD su idalje prisutne u Iraku pod izgovorom borbe protiv ISIS-a.

Međutim, čak i pre pobrojanih opasnih američkih operacija protiv talibana i terorista, Izrael je postao prva zemlja koja je upotrebila F-35 u borbi.

U maju 2018, komandant izraelskog vazduhoplovstva, otkrio je kako je Izrael koristio svoje specijalno modifikovane avione F-35 Adir u najmanje dva udara na Bliskom istoku, čime je Izrael postao prva zemlja koja je uvela zvanično lovac F-35 i u borbu.

Osim izraelskih i SAD, još samo britanski F-35B su potvrđeno korišćeni u borbenim operacijama, takođe protiv islamskih terorista ISIS zajedno sa SAD. Međutim, u trenutno aktuelnim misijama udara na Jemen, London je koristio Eurofighter Typhoon, a ne američke F-35.