Vought F-8E Crusader

Mornarica SAD je već u septembru 1952. godine, raspisala konkurs za novi mornarički lovački avion. Novi lovac prema uslovima konkursa trebao je da postiže maksimalnu brzinu leta od 1,2 maha, na visini od 9150 metara, brzina penjanja trebala mu je da bude oko 127 m/s, a brzina sletanja oko 160 km/h. Pored opštih letnih karakteristika, kao osnovno naoružanje trebao je da ima četiri topa kalibra 20 mm.

Na konkursu je pobedila kompanija Chance Vought CorporatiotV, sa svojim projektom V-383. Konstruktorski tim kompanije Vought primenio je napredne ideje pri konstrukciji aviona. Njihov rad je krunisan naprednim visokokrilcem sa strelastim krilom i usisnikom vazduha u nosu aviona. Da bi avion postigao što manju brzinu sletanja, odlučeno je da se ugradi pokretno krilo sa promenljivim uglom strujanja vazduha oko krila.

Mornarica SAD već 29. juna 1953. godine naručuje dva prototipa označena kao XF-8U1³⁴  . Prvi prototip je poleteo 25 marta 1955. godine, i prilikom svog prvog leta premašio je brzinu zvuka u horizontalnom letu bez problema. Probijanje brzine zvuka tokom prvog leta predstavljalo je senzaciju. Zbog te činjenice, mornarica odlučuje da serijska proizvodnja otpočne20. septembra 1955. godine, kad je završen prvi serijski primerak lovca Crusader. Svoj prvi let s nosača aviona CVA-59 Forrestal tada već lovački avion F-8U1 (od 1962. godine F-8A) izveo je 4. aprila 1956. godine. Kako su napravljena samo dva prototipa, prvi serijski primerci upotrebljeni su za detaljna testiranja. Prva jedinica opremljena lovcima F-8A postala je operativna već 28. decembra 1956. godine. Prvi primerci lovca F-8A bili su indentični prototipovima do pedesetog primerka, kad su urađene određene modifikacije. Modifikacije su obuhvatale ugradnju novog izbacivog sedišta Martin-Baker F-5, integraciju instalacije za dopunu gorivom u letu i ugradnju nišanskog radara AN/APG-30. Prvih trideset primeraka imalo je motor J-57-P-12. Počev od trideset prvog primerka u avione je ugrađivan motor J-57-P-4A, potiska bez dopunskog sagorevanja 48,6 kN, a sa dopunskim sagorevanjem 73,9 kN. Ova verzija bila je naoružana sa četiri topa kalibra 20 mm Mk-12 sa po 144 granate, dve IC vođene rakete vazduh- vazduh AIM-9P) Sidewinder i 32 nevođena raketna zrna FFAR Mighly Mouse.

Verzija F-8B je dobila u nosu pravi presretački radar AN/APS-67. Verzija F-8C dobila je štedljiviji motor J-57-P-16, potiska sa dopunskim sagorevanjem 75,2 kN. Prva isporuka nove verzije mornarici počela je 28. januara 1959. godine. Prvi skvadron prenaoružan je avionima F- 8C 4. aprila 1959. godine.

Lovac za dejstvo po svakom vremenu nosio je oznaku F-8D. Dobio je novu avioniku i IC sistem osmatranja IRST (infrared search and track) AN/AAS-15. Ova verzija imala je snažniji motor J-57-P-20, potiska bez dopunskog sagorevanja 47,6 kN. Međutim, kad bi se uključio uređaj za dopunsko sagorevanje, potisak je dostizao 80,1 kN. Ova verzija je mogla da postigne brzinu oko 2 maha.

Verzija F-8E je imala radar većih mogućnosti AN/APO-94, koji je cilj veličine bombardera otkrivao na udaljenosti od 110 kilometara, a mogao je da ga neprekidno prati na udaljenosti od 75 kilometara. Ova verzija prva je dobila mogućnost nošenja naoružanja pod krilima mase do 2300 kilograma. Standardno opterećenje obuhvatalo je 12 bombi od 113 kg ili osam bombi od 227 kg ili četiri bombe od 454 kg ili dve bombe od 907. Umesto bombi F-8E mogao je poneti dve rakete vazduh-zemlja AGM-12B Bullpup ili 24 nevođena raketna zrna ZUNI. Kao lovac mogao je da ponese od dve do četiri IC vođene rakete vazduh-vazduh AIM-9B/C Sidewinder.

Izviđačka verzija dobila je oznaku RF-8A i bila je opremljena sa tri CAX trimetrogon aero-foto kamere i dve K-17 kamere smeštene na mesto topova i uređaja za upravljanje vatrom.

Kako bi se pilotima omogućila lakša preobuka na lovce Crusader, sedamdeset sedmi primerak F-8A pretvoren je u dvoseda. Avionika je podignuta na nivo verzije F-8E. Prvi i jedini dvosed lovca Crusader poleteo je 6. februara 1962. godine. Avion je izgubljen u nesreći 1978. godine.

Tokom upotrebe pristupilo se i modernizaciji aviona F-8. Verzija F-8H je modernizacija verzije F-8D koja je obuhvatila ugradnju radara AN/APO-124 i ojačanja stajnog trapa. Verzija F- 8J je modernizacija verzije F-8E koja je dobila ojačana krila, novi motor J-57-P-20A i novi radar ANAPO-125. Lovac F-8K je modernizovani avion F-8C u koji je ugrađen novi radar AN/APO- 135, motor J-57-P-20A. Modernizacija je obuhvatila i mogućnost upotrebe vođenih raketa vazduh-zemlja AGM-12B Bullpup. Modernizovana verzija lovca F-8B, dobila je oznaku F-8L. Modernizacija je obuhvatila ugradnju radara AN/APO-149. Modernizaciji je podvrgnuta i izviđačka verzija RF-8A. Modernizovani avioni su dobili motore J-57-P-20A, a oznaka je promenjena u RF-8G.

U sastavu mornarice SAD lovačke verzije aviona Crusader zadržale su se do 1976. godine, a izviđački avioni RF-8G zadržali su se do maja 1982. godine.Prva zemlja koja je nabavila avione Crusader izvan SAD, bila je Francuska. Francuzi su za svoja dva nosača aviona R-98 Clemenceau i R-99 Foch, nabavili 42 aviona F-8E (FN). U odnosu na originalnu verziju F-8E, verzija F-8E (FN) ima za 28 km/h manju brzinu sletanja i neke izmene na aerodinamici. Ugao krila aviona povećan je na 9° (originalni F-8E ima ugao od 7°), a povećan je i ugao obaranja flapsova i elerona. Pored toga dodat je i sistem za dodatno strujanje vazduha po flapsovima. Kao rezultat toga F-8E (‘FN) ima manju brzinu sletanja, koja je bila neophodna za upotrebu ovog aviona s francuskih nosača aviona. Osim promene u aerodinamici, lovci Crusader ratne mornarice Francuske dobili su i novi radar AN APO-104. Pored toga F-8 (FN) bio je naoružan i francuskim raketama vazduh-vazduh Matra R-530 i Matra Magtc R-550. Standardno naoružanje aviona činile su dve rakete R-530 i četiri rakete R-550.

Osnovni zadatak aviona F-8E (FN) je bio eskort mornaričkih jurišnih aviona Super Etendard.

Tokom 1991. godine pristupilo se modernizaciji preostalih 17 lovaca F-8E (FN). Avioni su modernizovani na standard F-8P (P – Prolonge). Avioni F-8P su povučeni iz naoružanja mornarice Francuske krajem 2000. godine.

Filipini su 1977. godine iz SAD nabavili 25 aviona F-8H Crusader. U Filipinima su ovi avioni poneli oznaku F-8P (P – Philipines). Naknadno su Filipini nabavili još deset aviona, ali isključivo za rezervne delove. Već 1988. godine, svi filipinski F-8P su bili prizemljeni zbog zastarelosti. Nakon erupcije vulkana 1991. godine, veći deo aviona F-8P je uništen, te su svi avioni brisani iz sastava vazduhoplovstva Filipina iste godine.

Glavni protagonista Kubanske krize bio je avion RF-8A, zahvaljujući čijim snimcima je kriza doživela vrhunac. Već od 23. oktobra 1962. godine izviđački avion RF-8A počinju nadletati Kubu, pri čemu su leteli na malim visinama pri velikim brzinama. Prilikom takvog jednog leta nastale su čuvene fotografije sovjetskih raketnih položaja na Kubi. Po završetku Kubanske krize, avioni RF-8A naći će se na izviđačkim letovima iznad Indokine, već od 1964. godine. Tokom tih letova izgubljeno je nekoliko aviona RF-8A. Igrom sudbine avioni F-8 Crusader su uvučeni u Vijetnamski rat i pre početka zvanične američke intervencije. Već 5. avgusta 1964. godine, avioni F-8E su napali nekoliko severnovijetnamskih borbenih čamaca koristeći topove i nevođena raketna zrna. Tokom te akcije uspeli su da potope jedan severnovijetnamski čamac.

Prva vazdušna borba između mornaričkih lovaca F-8E i severnovijetnamskih lovaca MiG-17 dogodila se 3. aprila 1965. godine. Zbog manjeg opterećenja elektronikom lovca Cnisader u odnosu na F-4B Phantom-II, piloti na lovcima F-8E su u početku rata bili bolje osposobljeni za lovačka dejstva. Međutim, avioni Phantom-II su imali rakete vazduh-vazduh srednjeg dometa AIM-7 Sparrow, dok su piloti na lovcima F-8E Crusader mogli računati na četiri topa 20 mm i četiri IC vođene rakete vazduh-vazduh AIM-9B/C Sidewinder. Počev od 1972. godine lovci Crusader su počeli da ustupaju svoje mesto boljim verzijama lovca Phantom-II. Iznad Vijetnama počev od 12. juna 1966. godine pa do 22. aprila 1972. godine, u bliskim vazdušnim borbama lovci Cnisader uspeli su da obore 16 severnovijetnamskih lovaca MiG-17 i tri lovca MiG-21. Ukupno je tokom Vijetnamskog rata oboreno 166 aviona Crusader, od toga mornarica je izgubila 143, a marinci 23 aviona Cnisader.

Francuski F-8E (FN) leteli su iznad Libana 1983. godine i iznad Iraka januara 1991. godine, tokom operacije Pustinjska oluja. Lovci F-8P učestvovali su u eskortu jurišnih aviona tokom napada NATO na SRJ, 1999. godine. Francuski F-8P nikada nisu upotrebljeni u nekoj vazdušnoj borbi.

Zbog nepostojanja dvoseda za obuku, avioni Crusader su po broju udesa prevazišli čak i lovce F-4 Phantom-II i novije F-14A Tomcat. Uprkos svemu avioni F-8 Crusader su uživali veliku popularnost kod pilota, a na osnovu njega nastao je i jurišni avion A-7 Corsair-II.

• Proizvođač: Chance Vought Corporation.
• Namena: Jednomotomi mlazni palubni lovački avion, jednosed.
• Verzije: XF-8U1 (dva prototipa, od 1962. godine preimenovani u XF-8A), F-8A ( prvi serijski lovci, do 1962. godine označavani kao F-8U1), F-8B (do 1962. godine označavani kao F-8U1E), F-8C (prethodna oznaka F-8U2), F-8D (do 1962. godine označavan kao F-8U2N), F-8E (do 1962. godine označavan kao F-8U2NE), RF-8A (izviđačka verzija, do 1962. godine označavan kao F-8U1P), TF-8A (dvosed za obuku, do 1962. godine označavan kao F-8U1T), F-8H (modemizovana verzija nastala na osnovu verzije F-8D), F-8J (modernizacija verzije F-8E), F- 8K (modernizacija verzije F-8C), F-8L (modernizacija verzije F-8B), RF-8G (modernizacija verzije RF-8A), F-8E (FN) (verzija namenjena mornarici Francuske), F-8P (P – Prolonge; modernizacija francuskih lovaca F-8E (FN), modernizovano svega 17 primeraka), F-8P (P – Philipines, 25 lovaca namenjenih Ratnom vazduhoplovstvu Filipina).
• Pogonska grupa: Jedan turbomlazni motor Pratt & Whitney J-57-P-20A, potiska bez dopunskog sagorevanja 47,6 kN, a sa dopunskim sagorevanjem 80,1 kN.
• U unutrašnjim rezervoarima do 6130 litara, a u dva spoljna dopunska rezervoara do 1135 litara goriva. Ima mogućnost punjenja gorivom u letu.
• Dimenzije: Razmah krila 10,87 m; dužina 16,54 m; visina 4,80 m; površina krila 34,80 m²; m.pr. 7956 kg; m.maks. 15400 kg.
• Karakteristike: Brzina – maksimalna na visini od 11000 m 1975 km/h (1,86 maha). Brzina krstarenja 915 km/h. Brzina penjanja 162,3 m/s. Operativni vrhunac leta 17700 m. Taktički radijus dejstva 730 km. Dolet 2795 km.
• Naoružanje: Ugrađena četiri topa Colt-Browning Mk-12 kalibra 20 mm sa po 144 granate. Kao lovac nosi četiri IC vođene rakete vazduh-vazduh AIM-9B C Sidewinder. Kao lovac- bombarder nosi do 2300 kg ubojnog tereta (dve vođene rakete vazduh-zemlja AGM-12B Bullpup ili 12 bombi od 113 kg ili osam bombi od 227 kg ili četiri bombe od 454 kg ili dve bombe od 907 kg ili 24 nevođena raketna zrna).
• Razvoj: Naređena proizvodnja dva prototipa 29. juna 1953. godine. Prvi let prototipa 25. marta 1955. godine. Prvi serijski primerak dovršen već 20. septembra 1955. godine. Prvi let s nosača aviona obavljen je 4. aprila 1956. godine. Prvi operativni skvadron opremljen ovim avionom bio je spreman već 28. decembra 1956. godine. Već od 1962. godine izviđačka verzija RF-8A upotrebljava se za izviđanje Kube. Lovačka verzija F-8E borbeno je angažovana iznad Vijetnama već avgusta 1964. godine. Proizvodnja završena juna 1965. godine. Ukupno je proizveden 1261 avion svih verzija. Povučeni iz naoružanja mornarice SAD 1976. godine. Povučeni iz naoružanja ratnog vazduhoplovstva Filipina 1991. godine. Povučeni iz naoružanja ratne mornarice Francuske krajem 2000. godine.
• Korisnici: Francuska, Filipini, SAD.