HEROJI I U PORAZU

Vazdušnodesantna divizija južnovijetnamske vojske

Malo jedinica južnovijetnamske vojske je zaslužilo poštovanje, kako američkih vojnika tako i neprijatelja, a jedna od takvih jedinica zasigurno je – Vazdušnodesantna divizija armije Republike Vijetnam (Airborne Division ARVN).

Padobranci iz sastava ove divizije, svoj su zanat „pekli“ tokom svog dvadesetpetogodišnjeg postojanja, skoro neprekidno u borbi od 1951. pa do 1975. godine.

Boreći se rame uz rame sa vojnicima čuvenih američkih divizija, uspeli su da povrate carski grad Hue, tokom Tet ofanzive 1968. godine. Padobranci su tokom rata u Vijetnamu bili strateška rezerva južnovijetnamske vojske, i slati su na najteže odbrambene pravce. U okviru divizije posebno mesto su zauzimala tri bataljona rendžera.

Dugogodišnje borbe uzele su krvavi danak kod ovih hrabrih padobranaca. Divizija je najteže gubitke imala tokom teških bitaka u provinciji Fu Taj (Phuoc Tuy), Centralnoj visoravni i distriktu Zvan Lok (Xuan Loc) na kraju rata 1975. godine.

Hrabri južnovijetnamski padobranci borili su se do samog kraja, dok njihov duh i tradicija žive i danas, dugo posle završetka rata.

Kad se rat izgubi, niko ne spominje heroje i slavne jedinice poražene strane.
Ovo je priča o njima.

ANĐELI U CRVENIM KAPAMA

Istorija Vazdušnodesantne divizije armije Republike Vijetnam počinje još prvog avgusta 1951. godine, kad su Francuzi formirali Prvi padobranski bataljon sastavljen isključivo od Vijetnamaca u Sajgonu. Pet padobranskih bataljona formirano je za vreme vladavine Francuza. Bili su to Prvi, Treći, Peti, Šesti i Sedmi padobranski bataljon.

Bataljonima su komandovali francuski oficiri, dok su vojnike sačinjavali Vijetnamci. Najpoznatiji bataljon iz tog perioda bio je zasigurno Peti padobranski bataljon.

Bataljon je formiran prvog septembra 1953. godine u Hanoju. Padobranci bataljona postali su slavni zbog toga što su marta 1954. godine iskočili iznad baze Dijen Bijen Fu, i pored toga što je ona bila pod opsadom snaga Vijet Mina. Tokom borbi za bazu bataljon je skoro u potpunosti zbrisan, na taj način doživevši zlu sudbinu i same baze.

Od ostatka padobranaca Francuzi su prvog maja 1954. godine formirali padobransku grupu 3. Ideja je bila da komandu nad padobrancima preuzmu sami Vijetnamci.

Samim tim ovaj datum se može smatrati datumom formiranja Vazdušnodesantne divizije južnovijetnamske vojske, iako se najčešće pominje prvi maj 1955. godine kao zvanični datum formiranja divizije.

Posle potpisivanja Ženevskog mirovnog sporazuma jula 1954. godine, komanda padobranske grupe prelazi u Sajgon. Istovremeno sa Severa vrši se dislociranje tri padobranska bataljona. U to vreme na Jug su dislocirani Treći, Peti i Sedmi padobranski bataljon. Već 11. marta 1955. godine deaktiviran je Sedmi padobranski bataljon, bataljon koji je formiran prvog septembra 1953. godine u Ha Dongu (Ha Dong). Sedmi padobranski bataljon ponovo će biti aktiviran prvog novembra 1961. godine u Sajgonu.

Završetkom reforme preostala su svega četiri padobranska bataljona. Sedište padobranske grupe sa jedinicama podrške i centrom za obuku nalazili su se od prvog maja 1955. godine u Sajgonu, na aerodromu Tan-Šon-Njut (Ton Son Nhut – TSN).

Za prvog komandanta postavljen je dotadašnji komandant padobranske grupe 3, potpukovnik Du Kao Traj (Do Cao Tri). Do četvrtog juna 1955. godine, Treći i Peti padobranski bataljon bili su raspoređeni u Na Trangu, da bi zatim bili dislocirani na aerodrom Tan-Šon-Njut.

Od prvog decembra 1959. godine grupa je prerasla u Vazdušnodesantnu brigadu. Brigada već prvog decembra 1965. godine prerasta u Vazdušnodesantnu diviziju sa tri brigade. U isto vreme u sastav divizije ulazi i artiljerijski divizion (u međuvremenu diviziji su pridodata još dva artiljerijska diviziona).

Od samog svog dolaska, padobranci su na aerodromu Tan-Šon-Njut formirali centar za obuku. Centar za obuku južnovijetnamskih padobranaca bio je sličan centru za obuku američkih padobranaca u Fort Beningu, čak je i kula za obuku u skokovima bila slična američkoj.

Početna obuku je trajala devet sedmica intenzivne borbene obuke, a potom je nastavljana sa tri sedmice obuke u skokovima, po uzoru na obuku u Fort Beningu.

Divizija se popunjavala isključivo dobrovoljcima. Tokom 1967. godine brojno stanje divizije iznosilo je 13.000 ljudi, razvrstanih u devet padobranskih bataljona, tri artiljerijska diviziona i ostale prištapske jedinice. Bataljonski borbeni timovi kretali su u akcije helikopterima, koji su poletali sa aerodroma Tan-Šon-Njut.

Padobranci su činili stratešku rezervu združenog Generalštaba južnovijetnamske vojske, i slati su na najteže pravce borbenih dejstava.

Tokom 1972. godine divizija je bila organizovana u tri padobranske brigade, inženjerijski bataljon i artiljerijski puk (regimentu).

Prvu padobransku brigadu sačinjavala su tri padobranska pešadijska bataljona (1., 8. i 11. Padobranski pešadijski bataljon) i rendžerski bataljon (Sedmi padobranski rendžerski bataljon).

Druga i Treća padobranska brigada imale su sličan formacijski sastav. Drugu brigadu sačinjavali su 5., 10. i 12. Padobranski pešadijski bataljon i 9. Padobranski rendžerski bataljon. Dok su Treću brigadu sačinjavali 2., 3. i 6. Padobranski pešadijski bataljon i 4. Padobranski rendžerski bataljon.

Inženjerijsku jedinicu predstavljao je 101. Inženjerijski bataljon, a artiljerijsku jedinicu predstavljao je 101. Artiljerijski puk (regimenta). Puk je bio sastavljen od tri artiljerijska diviziona (Prvi, Drugi i Treći artiljerijski divizion).

Padobranci su bili naoružani različitim naoružanjem, zavisno od toga da li se radilo o francuskom periodu ili američkom periodu rata u Vijetnamu. Prvobitno padobranci su bili naoružani francuskim naoružanjem – automatima 9 mm MAT-49 i puškama 7,5 mm MAS-49, kao i delom nemačkog trofejnog naoružanja koje su Francuzi doneli sa sobom. Po odlasku Francuza iz Vijetnama, dolaze američki instruktori i počinje američko doba mešanja u vijetnamska događanja. Samim tim dolazi do prenaoružavanja američkim naoružanjem.

Od pešadijskog naoružanja padobranci su prvobitno bili naoružani puškama 7,62 mm M1 garand i karabinima M1A1, automatima 11,43 mm M-3 i tomson, puškomitraljezima 7,62 mm BAR, mitraljezima 7,62 mm M-1917, M-1919 teškim mitraljezima 12,7 mm M-2, ručnim raketnim bacačima 88,9 mm M-20 i 90 mm M-67. Otvorenim američkim mešanjem u rat, padobranci su dobili i moderno naoružanje tog vremena puške 5,56 mm M-16, puškomitraljeze 7,62 mm M-60, ručne bacače granata 40 mm M-79, ručne raketne bacače za jednokratnu upotrebu 66 mm M-72.

Od sredstava za podršku padobranske jedinice bile su opremljene sa bestrzajnim topovima 75 mm M-20, 106 mm M-40, minobacačim 60 mm M-2 i M-19, 81 mm M-1, 81 mm M-29 i 106,7 mm M-30. Od težeg artiljerijskog naoružanja padobranski artiljerijski divizioni bili su naoružani haubicama 105 mm M-2A1 i 155 mm M-1.

Od transportnih aviona koristili su modele C-47, C-119, C-123, C-7 i C-130, a od helikoptera UH-1 irokez i CH-47 činuk.

Kao i sve padobranske jedinice sveta, tako su i južnovijetnamski padobranci bili prepoznatljivi po crvenim beretkama. Baš zbog tih beretki, južnovijetnamski padobranci prozvani su „anđelima u crvenim kapama“ (Angels in Red Hats).

PADOBRANCI U BORBI

Od samog svog formiranja padobranci su bili poseban tip boraca, koji se od običnih vojnika armije Republike Vijetnam razlikovao po disciplini, karakteru, čvrstoći i utreniranosti. Nikada se nisu borili za, vlast, zastavu ili Amerikance uvek za druga po oružju, ranjenog saborca, čast padobranskog znaka. Imali su etiku Spartanaca, nisu tolerisali predaju i nikada nisu napuštali ranjenog saborca ili oružje. Tokom krvavog rata u Vijetnamu učestvovali su u svim borbama.

Posebnu hrabrost padobranci su iskazali tokom Tet ofanzive 1968. godine.

Poslednjih dana januara 1968. godine snage FNO izvode najznačajniji strategijski poduhvat druge faze rata – opštu ofanzivu Tet (lunarna Nova godina po vijetnamskom kalendaru, poznata još i kao godina majmuna).

U zoru 31. januara 1968. godine jedinice FNO sa snagama DR Vijetnam (Severni Vijetnam) počinju iznenadni i istovremeni napad na oko 50 gradova i uporišta i za desetak dana nanose težak udarac protivniku.

U Sajgonu 16 boraca FNO zauzima na juriš zgradu američke ambasade i drže je nekoliko časova u svojim rukama. Borci FNO prodiru i u rezidenciju predsednika države, a u carskom gradu Hue uz pomoć OS DR Vijetnam prekidaju sve veze sa drugim gradovima.

Kad je napad otpočeo pored ambasade SAD, snage FNO su napale i državni radio gde je u borbama izginuo ceo vod padobranaca. Ulične borbe u Sajgonu su bile veome teške, te se u borbu protiv snaga FNO upućuju padobranci, rendžeri i marinci južnovijetnamske vojske.

Odbranu aerodroma Tan-Šon-Njut, preuzeli su delovi Vazdušnodesantne divizije uz pomoć vojnika SAD. Aerodrom su napala tri bataljona FNO. Srećom, Osmi padobranski bataljon koji je trebao da bude upućen u Da Nang, prihvatio je direktnu borbu sa snagama FNO.

U trenutku prihvatanja borbe u sastavu bataljona nalazile su se dve čete.

Borbe za aerodrom bile su krvave, padobranci su prihvatili borbu prsa u prsa, na zapadnom delu aerodroma. Zahvaljujući odlučnoj akciji padobranaca napad na aerodrom je zaustavljen, samim tim stvarajući uslove da pristigne pomoć padobrancima koja je bila na putu.

U pomoć južnovijetnamskim padobrancima upućeni su delovi 25. Pešadijske divizije američke vojske. Američki vojnici probijajući se do aerodroma vodili su teške borbe sa snagama FNO.

Do 10 časova prvog februara napad snaga FNO na aerodrom je zaustavljen, a većina vijetkongovaca povukla se nazad u tekstilnu fabriku, odakle je i započet napad na aerodrom. Kasnije će fabrika biti uništena u direktnom napadu avijacije.

Tokom Tet ofanzive najteže je porušen carski grad Hue, u kojem su se borbe vodile za svaku kuću. Grad je osvojilo 3000 vojnika regularne vojske DR Vijetnama i snaga FNO i držali su ga četiri sedmice. U ulične borbe prvo je upućena Prva divizija južnovijetnamske vojske, da bi zatim u borbe bili uključeni padobranci i rendžeri.

Teške borbe su vođene za carski dvorac (citadela), te su u pomoć jedinicama Južnog Vijetnama 12. februara upućene snage strateške rezerve. Od padobranaca upućene su snage novoformirane Prve vazdušnodesantne operativne grupe (1st ARVN Airborne Task Force). Sedmi padobranski bataljon podržan oklopnim vozilima na ruti jedan, pod borbom stigao je na 400 metara od dvorca, ali tu su ga zaustavile severnovijetnamske snage. U nemogućnosti da se probiju kroz neprijateljske položaje padobranci su zatražili pomoć.

Drugi padobranski bataljon podržan oklopnim vozilima koji je pristigao u pomoć svojim saborcima, uspeva da na juriš probije liniju odbrane i da pod teškom vatrom neprijatelja prodre u citadelu.

Borbe za citadelu su završene u ranim jutarnjim časovima 13. februara 1968. godine. U tim borbama padobranci su imali 40 poginulih, 131 ranjenog, a izgubili su četiri od 12 angažovanih oklopnih vozila. Snage FNO i Severnog Vijetnama imale su 250 poginulih i pet zarobljenih boraca, a izgubljen je i veći deo vojne opreme.

Pod komandom združenog Generalštaba padobranci nastavljaju borbu i sledećih godina. Padobranci su se borili i tokom intervencije u Kambodži (1970.) i Laosu (1971.).

BORBE U KAMBODžI I LAOSU

Kambodžanska kampanja, kako je nazvana intervenicija snaga SAD i Južnog Vijetnama protiv Kraljevine Kambodže, pokrenuta je s ciljem da se poraze snage FNO Južnog Vijetnama koje su delovale sa teritorije Kambodže i da se isteraju iz Kambodže snage Severnog Vijetnama. Intervencija je otpočela 29. aprila i trajala je do 22. jula 1970. godine. Pored oklopnih i pešadijskih jedinica, sa južnovijetnamske strane u kampanji su učestvovali padobranci i rendžeri.

Operacijom sa južnovijetnamske strane rukovodio je komandant Trećeg armijskog korpusa general-potpukovnik Du Kao Traj. General Traj uživao je reputaciju jednog od najagresivnijih i najsposobnijih južnovijetnamskih generala.

Donoseći ispravne i smele odluke general Traj je padobrance isturio na težišne pravce napada. Već tokom prvih dana intervencije padobranci su imali žestoke borbe sa snagama FNO. Prvog maja nakon jake artiljerijske pripreme i vazdušnih udara, u 10 časova na teritoriju Kambodže ulazi Treća padobranska brigada, podržana Prvim oklopnim pukom južnovijetnamske vojske. Otpor upadu bio je veoma jak, ali su padobranci uz podršku oklopnih vozila uspeli da slome otpor snaga FNO i da se povežu sa američkim snagama.

Američke snage koje su bile ograničene rokom intervencije, povlače se 30. juna 1970. godine sa teritorije Kambodže. Južnovijetnamske trupe koje nisu bile ograničene rokovima, nastavljaju svoju intervenciju. Nakon što su uspeli da slome snage FNO, koje su se usled efikasne intervencije raštrkale na teritoriji veličine preko 110 kilometara kvadratnih, snage Južnog Vijetnama, a pre svega padobranci bili su primorani da zaštite vijetnamsku populaciju u Kambodži od odmazde.

Intervencija u Kambodži predstavljala je uspeh južnovijetnamske vojske, jer je uspela da uništi logistički sistem snaga FNO u Kambodži.

Teške dalekosežne posledice bile su po samu Kambodžu, koja je nakon toga ušla u građanski rat. Nakon što su Južnovijetnamci zarobili neke poverljive dokumente o planu intervencije Severnog Vijetnama na Južni Vijetnam, odlučeno je da se severnovijetnamske snage povuku ka zapadu i pregrupišu.

Ovom odlukom bilo je zabranjeno da severnovijetnamske snage stupaju u direktne borbe sa snagama SAD i Južnog Vijetnama, te su to umesto njih obavljale snage FNO koje su u tim borbama razbijene.

Operacija Lamson 719 (Lam Son 719), je ofanzivna operacija sa ograničenim karakterom sprovedena na jugoistočnom delu Kraljevine Laos, od strane južnovijetnamske vojske. Operacija je trajala od 8. februara do 25. marta 1971. godine, a operaciojom je rukovodio komandant Prvog armijskog korpusa armije Republike Vijetnam general-potpukovnik Hong Suan Leam (Hoang Xuan Lam). Vojska SAD pružala je savetodavnu, logističku, artiljerijsku kao i podršku iz vazduha. Kopnenim snagama SAD bilo je zabranjeno da uđu u Laos.

Cilj operacije bio je onemogućavanje ofanzivnih akcija snaga Severnog Vijetnama, prema Južnom Vijetnamu sa teritorije Laosa, kao i prekid snabdevanja snaga FNO preko Ho Ši Min puta. Nakon što je uspešno završena kampanja u Kambodži, vojni vrh verovao je da bi brza i uspešna pobeda u Laosu, učvrstila moral i poverenje u vojsku Republike Vijetnam, koji je bio već i onako visok nakon uspešnog završetka kampanje u Kambodži. Operacija je trebala biti test da južnovijetnamska vojska može samostalno da dejstvuje, bez podrške SAD.

Zbog preteranog uverenja u svoju superiornost, deo južnovijetnamskih oficira nije vodio računa o merama bezbednosti i zaštiti tajnosti podataka, o samoj operaciji. Nakon što je uspešno uništen logistički sistem Severnog Vijetnama u Kambodži, Vrhovna komanda Južnog Vijetnama pretpostavljala je da to isto može učiniti i u Laosu.

Usled loše primenjenih mera bezbednosti i zaštite poverljivih podataka, komunistički agenti su uspeli da dođu do podataka o planiranoj operaciji. Najveću krivicu zbog tog snosi general Leam, kome je dodeljeno da rukovodi operacijom.

Intervencija u Laosu započinje osmog februara 1971. godine upadom snaga Prvog korpusa (ojačanog padobrancima i rendžerima, te je zbog toga naziv korpusa privremeno promenjen u B-70). Kako bi prikrile planiranu operaciju trupe SAD su kod baze Ke San vršile lažne napade na snage DR Vijetnam i FNO. Međutim, komanda vojske DR Vijetnam uvidela je da nema potrebu da drži veće snage u okolini baze Ke San, te je odlučila da se jače snage upute u Laos.

Nakon snažne artiljerijske pripreme i udara 11 bombardera B-52 otpočinje južnovijetnamski upad u Laos – Operacija Lamson 719. Putem broj 9 napredovala je borbena grupa sastavljena od Treće oklopne brigade i Prvog i Osmog padobranskog bataljona (Prva padobranska brigada). Grupa je napredovala ka zapadu i nije naišla na otpor. Za pokrivanje severnog krila raspoređeni su elementi Vazdušnodesantne divizije (Treća padobranska brigada) i rendžer bataljoni, koji su u stvari napredovali glavnim pravcem napada. U međuvremenu Drugi padobranski bataljon uspeo je da uništi jednu vatrenu bazu (baza 30) snaga FNO, dok je Treći padobranski bataljon napao vatrenu bazu broj 31. Trupe Prve pešadijske divizije pokrivale su južno krile glavnine snaga. Glavnina snaga, trebalo je da napreduje niz dolinu severoistočno od reke Poni (Pone River). Iznad doline dominirala su dva uzvišenja koje su bile zaposele jedinice PVO snaga FNO. PVO Vijetkonga odmah je otpočela da dejstvuje po helikopterima za podršku južnovijetnamske vojske, dok su padobranci i rendžeri prihvatili borbu u nepovoljnim uslovima. Tom prilikom oklopna jedinica osiguravala je put 9 sve do Ben Dona (Ban Dong), oko 20 kilometara unutar Laosa, na približno pola puta od oblasti Čeponia (Tchepone). Do 11. februara Ben Don postaće baza i komandno mesto za rukovođenja operacijom. Planom je bilo predviđeno da se po zauzimanju Ben Dona operacija nastavi. Međutim, čekala se odluka generala Leama. Dva dana posle general Abrams (glavnokomandujući američkim savetnicima u Vijetnamu) savetovao je generalu Leamu da komandno mesto prebaci u Dong Hoa (Dong Ha), kako bi se ubrzao raspored snaga. On je umesto toga odlučio da produži liniju odbrane Prve divizije južno od puta broj 9, a za ovo mu je trebalo još dodatnih pet dana. Ovom odlukom general Leam je zaustavio napad snaga Južnog Vijetnama i izgubio je inicijativu koju je do tada imao.

Zbog toga je u Sajgonu odlučeno da general Du Kao Traj preuzme komandu nad daljim tokom operacije. Međutim, general Traj gine u udesu helikoptera 23. februara 1971. godine, te operacijom i dalje nastavlja da rukovodi neodlučni general Leam.

Severni Vijetnam je sa zanimanjem pratio pogrešne poteze generala Leama i pripremao je snage za kontraofanzivu. Pripreme Hanoja za odgovor na invaziju nisu dugo trajale. U zoni odgovornosti Prvog (B-70) korpusa ubacuju se 304., 308. i 320. divizija FNO koje su krenule južno ka oblasti Čeponia, da bi se zatim okrenule ka istoku i napale snage južnovijetnamske vojske. Do početka marta Hanoj je u tu oblast ubacio 36000 vojnika stvarajući odnos snaga 2:1 u svoju korist. Do početka kontraofanzive Hanoj je uspeo da ubaci veći broj tenkova T-54, PT-76 i artiljerijskih oruđa kalibra 122 mm i 130 mm. Kontraofanziva otpočinje 18. februara napadom na položaje rendžera sa severa i juga. Tokom noći rendžeri su uspeli da održe položaje. U noćnim časovima u poseti komandi Prvog korpusa bio je predsednik Republike Vijetnam Ngujen Van Tije. On je savetovao generalu Leamu da odgodi napad na oblast Čeponia i da težište operacije prebaci na jugozapad. Do 20. marta brojno stanje 39. bataljona rendžera sa 500 ljudi spalo je na 323 ljudi, te je komandant bataljona odlučio da se povuče šest kilometara južno. Rendžeri su se povlačili pod borbom i uspelo ih se spasti samo 109. Južnovijetnamske trupe su pretrpele težak poraz u tri dana borbe. Većina bataljona je imala katastrofalne gubitke (oko 75%) u ljudstvu.

Zbog teških gubitaka u ljudstvu, u izvlačenju južnovijetnamskih snaga SAD su morale da pruže kako artiljerijsku tako i podršku iz vazduha.

Zaštitu povlačenja glavnine snaga Prvog armijskog korpusa na sebe preuzima Vazdušnodesantna divizija, potpomognuta Prvom oklopnom brigadom. Zadatak je bio da se osigura prohodnost puta broj 9. Padobranci su pod borbom osigurali put za izvlačenje korpusa. Nakon što su se snage Prvog korpusa izvukle, komandant padobranaca kako bi izbegao uništenje Vazdušnodesantne divizije, odlučuje da evakuaciju sopstvenih snaga ne vrši putem broj 9. On je koloni naredio da put napusti nakon svega pet milja hoda i da izvlačenje nastave putem kroz džunglu. Padobranci su se kroz džunglu uspeli izvući iz Laosa. Operacija Lamson je bila fijasko snaga Južnog Vijetnama.

BORBE TOKOM 1972. I 1974. GODINE

Nakon uspeha u Laosu, vojni vrh DR Vijetnam donosi odluku da pokrene opštu ofanzivu protiv snaga Republike Vijetnam. Ofanziva poznata kao uskršnja ofanziva trajala je od 30. marta do 22. oktobra 1972. godine i imala je svoje tri faze. Cilj ofanzive bio da se osvoji što veća teritorija i uništi što više jedinica armije Republike Vijetnam, samim tim da se poboljša pozicija DR Vijetnam tokom Pariskih mirovnih pregovora.

Upadi na teritoriju Južnog Vijetnama izvedeni su iz tri pravca: sa severa ( sa teritorije Severnog Vijetnama), sa teritorije Laosa i sa teritorije Kambodže, samim tim vezajući za sebe snage Prvog, Drugog i Trećeg armijskog korpusa armije Republike Vijetnam.

Južnovijetnamske snage su utvrdile svoje položaje prema Severnom Vijetnamu dovodeći u provincije Kuang Tri (Quang Tri) i Tie Ća (Thua Thien), Prvu i Treću pešadijsku diviziju, a južnije raspoređujući i Drugu pešadijsku diviziju. Ove snage su bile ojačane sa dve brigade marinaca i rendžer grupom. Međutim, statičan sistem odbrane nije imao adekvatne mobilne snage.

Sve ove jedinice biće pod komandom komandanta Prvog korpusa generela Leama, koji je bio neodlučan i neefikasan oficir.

Severnovijetnamska ofanziva otpočinje u podnevnim časovima 30. marta 1972. godine napadom na snage koje su bile raspoređene u provinciji Kuang Tri. Napad su izvele 304. i 308. divizija sa 30000 vojnika koji su bili podržani sa oko 100 tenkova (dva puka). Napad je predstavljao šok za branioce koji nisu mogli da predvide obim, metod i pravac napada.

Sledećeg dana naređeno je povlačenje Treće divizije južnovijetnamske vojske južno od reke Čo Vijet (Cua Viet), kako bi se tamo izvršilo njena reorganizacija. Međutim, efikasan napad severnovijetnamskih snaga i nejasna naređenja generala Leama dovešće do neorganizovanog povlačenja Prvog armijskog korpusa, čije povlačenje će ometati hiljade izbeglica koje su se kretale zajedno sa vojskom. Grad Kuang Tri (koji se nalazi u istoimenoj provinciji) drugog maja zauzimaju severnovijetnamske snage. Istog dana general Leam biće pozvan u Sajgon.

Odlučeno je da se razreši dužnosti komandanta Prvog korpusa. Komandu nad Prvim korpusom preuzima General-potpukovnik Ngo Kvang Trang (Ngo Quang Trung) dotadašnji komandant Četvrtog korpusa. Preuzimajući novu dužnost general Trang zatražio je i dobio pomoć padobranaca. Ceneći nastalu situaciju dozvolio je general-potpukovniku Ngujen Ven Minu (Nguyen Van Minh) komandantu Trećeg armijskog korpusa da sprovede svoju odluku i da napusti manje baze i da snage korpusa koncentriše oko grada An Lok (An Loc).

Na sastanku održanom 14. aprila između general-potpukovnika Mina i komandanta Prve padobranske brigade pukovnika Le Kvang Luana (Le Quang Luong), odlučeno je da Prva padobranska brigada iskoči jugoistočno od An Loka i da smanji pritisak snaga severnovijetnamske vojske na grad. Padobranci su zauzeli jedan mali zaseok šest kilometara od An Loka.

Do 15. aprila padobranci su ovladali celom oblasti oko zaseoka. Pod komandom pukovnika Luana u pravcu An Loka su upućena dva bataljona, dok je jedan bataljon ostavljen da štiti dostignute položaje. Tokom borbi za autoput broj 13, jedan od padobranskih bataljona imao je teške gubitke, ali je zadržao položaje. Nakon što im je pristigla pomoć padobranci izvode nekoliko uspelih napada u okolini An Loka, odbijajući tako pritisak na sam grad. Bitka za An Lok je bila teška i krvava. U 04 časa ujutro 11. maja svernovijetnamske snage pokreću opšti napad na An Lok iz tri pravca: sa severa, severoistoka i severozapada. U napad su upućene pešadijske jedinice podržane tenkovima. Kad su tenkovi probili odbranu i našli se u gradu, južnovijetnamski vojnici su se upustili u borbi s njima koristeći RRB M-72 i druga protivoklopna sredstva. Vrlo brzo padobranci su izbacili iz borbe osam neprijateljskih tenkova. Međutim, to nije bilo dovoljno da se zaustavi napad. Najviše problema je bilo sa severne strane. U tom trenutku na periferiji grada počeli su da dejstvuju bombarderi B-52. Tom prilikom uništen je jedan kompletan severnovijetnamski pešadijski puk. Napadači će ponovo pokušati napad i sutradan 12. maja napadajući grad sa juga, zapada i jugoistika, ali odbrambeni položaji nisu probijeni. Grad su branili Sedmi i Osmi pešadijski puk (iz sastava Pete divizije), Prva padobranska brigada i padobranski rendžerski bataljon.

Do podneva 16. maja pojačanje južnovijetnamske vojske bilo je na svaga tri kilometra od grada. Potreban ratni materijal snagama u An Loku izbacivan je iz aviona C-123, dok su ranjenici evakuisani helikopterima. Tokom bitke uništeno je 50 tenkova napadača, a bitka je završena 18. juna 1972. godine.

Još dok je trajala bitka za An Lok, svernovijetnamska vojska napala je snage Drugog armijskog korpusa, s ciljem da podeli Južni Vijetnam na dva dela. U ranim časovima četvrtog aprila 1972. godine pokrenut je opšti artiljerijsko-raketni napad na južnovijetnamsku bazu Delta. Napad su izvele tri severnovijetnamske divizije uz podršku tenkova. Prvobitno napad je bio zaustavljen, ali su snage Drugog korpusa bile primorane da se povuku do grada Kontom (Kon Tum). Od 13. maja počinje grupisanje severnovijetnamskih snaga oko grada uključujući tenkove T-54. Napad na grad otpočinje u 05 časova i 30 minuta. Tokom borbi za grad podršku snagama Južnog Vijetnama prižali su bombarderi B-52. U borbama protiv tenkova upotrebljene su i protivoklopne rakete tou (TOW). Najteže borbe za grad su vođene 26. i 27. maja. Od 28. maja do 8. juna južnovijetnamske snage su čistile bunker po bunker od preostalih severnovijetnamskih vojnika. I pored teških gubitaka južnovijtnamske snage uspele su da zadrže i osiguraju grad. Grad je proglašen sigurnim devetog juna, pošto je u njega ušla 23. divizija južnovijetnamske vojske.

Nakon što je general Trang uspeo da zaštiti grad Hue, i da spreči njegovo opkoljavanje koje su neprijateljske snage pokušale drugog maja, odlučio je da deblokira i autoput broj 1.

Severnovijetnamske snage pokušale su da izvrše napad južno od autoputa broj 1, i da zaobilaznim putem uđu u Hue. Međutim, general Trang je naredio Drugoj i Trećoj padobranskoj brigadi koje su bile podržane sa Prvom divizijom marinaca i rendžer grupom da intervenišu na autoputu, i da eksploatišu masovne vazdušne udare od strane američke avijacije. Severnovijetnamsko napredovanje je zaustavljeno petog maja. Severnovijetnamci su još tri puta pokušali da upadnu u grad, ali su ih sva tri puta odbile snage branioca, nanevši im teške gubitke.

Posle tih borbi general Trang je procenio da može da pokrene kontraofanzivu južnovijetnamskih snaga. Kako se situacija na bojištu menjala u korist južnovijetnamske vojske, tako je general Trang 28. juna intervenisao prema Laosu. U napad prema Laosu uputio je Prvu diviziju, padobrance, marince, rendžere i tenkove. Samim tim napad je preko Laosa usmerio severno prema gradu Kuang Tri. Napad je prevodila Vazdušnodesantna divizija koristeći se helikopterima. Severnovijetnamska vojska lagano je prelazila u defanzivu. Divizija je stigla pred grad Kuang Tri u roku od deset dana. Trang je planirao da zaobiđe grad i da pređe reku Čo Vijet i na taj način izoluje severnovijetnamske snage u gradu. Međutim, umešao se predsednik Tije zahtevajući da se izvrši direktan napad na grad. Opšti napad južnovijetnamskih snaga na grad otpočinje 11. jula 1972. godine.

Nakon trodnevnih krvavih borbi severnovijetnamske snage su se povukle iz grada. Međutim, jak otpor pružan je sa citadele. Tokom jula padobranci su vodili teške borbe za citadelu. Već 27. jula padobrancima u pomoć su upućeni marinci, ali napredovanje je bilo jako sporo. Podršku napadu na citadelu pružala je i avijacija SAD, ali otpor nije slabio. Septembra 1972. godine pokrenut je opšti napad na citadelu koja je zauzeta 16. septembra. Posle toga general Trang zaustavlja kontraofanzivu zbog iscrpljenosti vojnika i teških gubitaka u ljudstvu.

Po završetku borbi padobranci ostaju raspoređeni na severu, štiteći dostignute položaje. U borbama koje su trajale od avgusta do decembra 1974. godine, 304. divizija severnovijetnamske vojske zauzela je ključne pozicije u planinama zapadno od Da Nanga. Dalje napredovanje severnovijetnamske divizije zaustaviće južnovijetnamski padobranci, odbijajući niz napada severnjaka.

KOLAPS JUŽNOVIJETNAMSKE VOJSKE – BITKA ZA ZVAN LOK

Početkom 1975. godine strategijska situacija u Kambodži i Južnom Vijetnamu iz osnova se menja. Politička situacija je bila nestabilna a na predsednika Tija pokušan je antentat.

Nakon što je severnovijetnamska vojska u decembru 1974. godine korigovala svoje položaje prema Južnom Vijetnama, osvajajući neka uporišta, vojni vrh Severnog Vijetnama odlučio je da završi rat. Naime, saznali su da SAD neće intervenisati te pokreću ofanzivna dejstva prema provinciji Puok Long. U januaru 1975. godine severnovijetnamska vojska preko teritorije Kambodže upada u provinciju Puok Long. Provincija je bila u nadležnosti Trećeg armijskog korpusa armije Republike Vijetnam. Provincija se nalazila na oko 120 kilometara od Sajgona i imala je važno mesto u odbrani Južnog Vijetnama. U odbranu provincije južnovijetnamska vojska angažovala je oklopne snage, pešadiju i avijaciju, ali posebno mesto imali su padobranci i rendžeri. Borbe su bile krvave, ali padobranci potpomognuti rendžerima nisu popuštali. Na tom pravcu neprijatelj je angažovao i tenkove T-54, kao i artiljeriju. Prvog januara 1975. godine južnovijetnamska avijacija je dejstvovala po neprijatelju. Do kraja dana, južnovijetnamski borbeni avioni uništili su 15 severnovijetnamskih tenkova. Međutim, napad nije jenjavao već se naprotiv odbrana provincije lomila. U svom poslednjem pokušaju da se zaustavi napad i spasu snage komanda južnovijetnamske vojske četvrtog januara 1975. godine, upućuje padobrance i rendžere na najteži pravac napada. Padobranci i rendžeri su se žestoko borili, ali položaje nije bilo moguće sačuvati. U 08 časova šestog januara 1975. godine, severnovijetnamske snage probijaju odbrambene položaje padobranaca i zauzimaju provinciju. Samo manji broj padobranaca uspeo je da se izvuče.

Nakon ovladavanja provincijom Puok Long, severnovijetnamske snage će da pokrenu veliku operaciju prema Centralnoj visoravni, koja je pripadala zoni odgovornosti Drugog armijskog korpusa južnovijetnamske vojske. Kako bi se ojačale snage na Centralnoj visoravni, u pomoć su ponovo upućeni padobranci. Napad na Centralnu visoravan otpočinje trećeg marta 1975. godine. Prvog dana borbe severnovijetnamske snage zauzimaju deonicu autoputa broj 19 u dužini od 20 kilometara, pri čemu uništavaju jedan južnovijetnamski pešadijski bataljon. Do osmog marta severnovijetnamske snage će u potpunosti izolovati Drugi armijski korpus od ostatka južnovijetnamskih snaga. U pokušaju da se pomogne Drugom korpusu u borbu se ponovo upućuju padobranci potpomognuti rendžerima. Padobranci vode teške borbe. Južnovijetnamska vojska 12. marta pokreće kontranapad prema Centralnoj visoravni uz upotrebu avijacije. Predsednik Tije naređuje da se položaji na Centralnoj visoravni moraju održati. Već 13. marta severnovijetnamske snage su ojačane sa dva oklopna puka, i uz podršku artiljerije napadaju južnovijetnamske snage u Fuak Anu (Phuoc An). Padobranci su pružajući otpor neprijetlju imali teške gubitke. Međutim, i pored odlučne odbrane 16. marta odlučeno je da se Fuak An napusti, samim tim kontrola nad celokupnom Centralnom visoravni prelazi u ruke snaga Severnog Vijetnama. Napuštanjem baze Fuak An dovešće do rasula u redovima južnovijetnamske vojske.

Na putu broj 7 dolazi do katastrofe zbog toga što se uz vojsku povlačio i narod. Put je bio zakrčen masom vozila i ljudi, te zbog toga nije bilo moguće izvršiti manevrisanje jedinicama južnovijetnamske vojske.

U zaustavljanju severnovijetnamskog napredovanja kod Plej Kua upućuju se padobranci i rendžeri. Međutim, otpor elitnih jedinica južnovijetnamske vojske bio je uzaludan. Do 18. marta Severnovijetnamci će da ovladaju Centralnom visoravni i provincijskim gradovima Kontum i Plej Ku.

Gubitkom Centralne visoravni Drugi armijski korpus pretrpeo je gubitke od 75% u ljudstvu i tehnici. Naročito teške gubitke imale su padobranske i rendžer jedinice. Brzim kolapsom snaga Drugog korpusa moral južnovijetnamske vojske je pao.

Pokušaj organizacije odbrane grada Hue nije uspeo i pored tvrdenje predsednika Tija da grad neće pasti. Međutim, grad pada 26. marta.
Pažnja se sada usmeruje na grad Da Nang. Grad su branile snage Prvog armijskog korpusa, pod komandom generala Tranga. General Trang uspešnim manevrisanjem snagama Prvog korpusa koje su bile podržane padobrancima, trenutno uspeva da zaustavi napredovanje severnovijetnamskih snaga. Međutim, nakon što mu je onemogućeno da ekspolatiše svoj uspeh, pokušaj organizacije odbrane na prilazima Da Nangu propada. Zbog prisustva skoro pola miliona izbeglica u gradu, sabotiranje odbrane grada označilo je vrhunac panike. Smena generala Tranga i njegovo povlačenjem u Sajgon, dovešće do gubitka i samog korpusa.

Nakon što je južnovijetnamska vojska pretrpela težak poraz u provinciji Fu Taj i Centralnoj visoravni, severnovijetnamskoj vojsci na putu ka Sajgonu stajala je jedino provincija (distrikt) Zvan Lok i istoimeni grad. Predsednik Tije u svom poslednjem pokušaju da odbrani Južni Vijetnam, određuje Zvan Lok za poslednju tačku otpora. U grad i provinciju slevaju se preostale snage južnovijetnamske vojske. Odbranu Zvan Loka organizuje 18. Pešadijska divizija koja je u svom sastavu imala tri pešadijska puka. Divizija je ojačana sa četiri bataljona lokalnih snaga, dva artiljerijska diviziona sa 42 artiljerijska oruđa i dve čete civilne odbrane. U 05 časova i 40 minuta devetog aprila 1975. godine severnovijetnamske snage otpočinju napad.

Nakon teške višečasovne borbe 341. Pešadijska divizija vojske Severnog Vijetnama zauzima komunikacijski centar i lokalnu policijsku stanicu. Međutim, odlučnom intervencijom južnovijetnamskih snaga zaustavljeno je dalje napredovanje severnjaka. U 08 časova kao pomoć Sedmoj pešadijskoj diviziji severnovijetnamske vojske upućeno je osam tenkova. Južnovijetnamski vojnici uspevaju da unište tri tenka. Do podneva borbe se prenose do guvernove rezidencije, gde su se snage 18. Pešadijske divizije južnovijetnamske vojske učvrstile i pružale su jak otpor napadaču. Tokom dana branioci kod rezidencije uspevaju da unište 11 tenkova napadača. Do kraja dana 18. Pešadijska divizija izvešće uspeo kontranapad, na taj način smanjujući pritisak napadača na svoje bokove. Tokom 10. i 11. aprila delovi severnovijetnamske Sedme pešadijske divizije napadali su položaje južnovijetnamske 18. divizije.

Na severnozapadnoj strani grada severnovijetnamska 341. Pešadijska divizija je zbog uspešnog južnovijetnamskog kontranapada morala preći u odbranu.

Tokom noći 11. aprila general Min premešta komandno mesto 18. Pešadijske divizije u Ten Fon (Tan Phong). Združeni Generalštab južnovijetnamske vojske odlučuje da 12. aprila u pomoć snagama u Zvan Loku uputi snage strateške rezerve.

Među tim snagama nalazila se i Prva padobranska brigada. Južnovijetnamska borbena avijacija je tokom borbi izvela preko 200 borbenih naleta, pružajući podršku snagama branioca. Do 15. aprila situacija se počela smirivati.

Artiljerijski napadi severnovijetnamske vojske sa Zvan Loka bili su prebačeni na aerodrom kod Bijen Hoa. Zbog toga je južnovijetnamska avijacija bila primorana da prekine sve borbene letove. Već 16. aprila severnovijetnamske snage napadaju Zvan Lok sa svih strana. Iznenadnim napadom severnjaci uspevaju da unište Treću oklopnu brigadu južnovijetnamske vojske i delove jedinaca koje su pratile brigadu. Zbog novonastale situacije Prva padobranska brigada štiti izvlačenje 43. i 48. Pešadijskog puka južnovijetnamske vojske. Tokom tih borbi padobranci su imali veoma teške gubitke. Već 19. aprila Generalštab naređuje generalu Minu da evakuiše 18. diviziju. Konvoj sa 200 vozila napušta Zvan Lok, ostavljajući Prvu padobransku brigadu da štiti evakuaciju. Prva padobranska brigada biće poslednja jedinica koja će napustiti Zvan Lok. Ali da bi se evakuacija u potpunosti završila, iz padobranske brigade morao je biti izdvojen jedan padobranski bataljon. Bataljon je preuzeo svoje odbrambene položaje, znalo se da je bataljon žrtvovan kako bi se glavnina snaga izvukla. U 04 časa 21. aprila 1975. godine padobranski bataljon u potpunosti je uništen u zaseoku Suoj Ka (Suoi Ca) od strane severnovijetnamskih snaga.

Padom Zvan Loka kapija za Sajgon bila je otvorena.

PAD SAJGONA – BITKA ZA NjUPORT MOST

U 08 časova 21. aprila predsednik Tije podnosi ostavku, optužujući SAD da su dozvolile poraz Južnog Vijetnama. Međutim, borbama još nije bio kraj.

Poslednja bitka koju je vodila Vazdušnodesantna divizija bila je bitka kod Njuport mosta (Newport Bridge) na reci Sajgon, kao i odbrana aerodroma Tan-Šon-Njuta. Bitka za most je predstavljala „labudovu pesmu“ južnovijetnamske vojske.

Od ostatka preživelih padobranaca formirana je Četvrta padobranska brigada pod komandom potpukovnika Li Min Ngoka (Le Minh Ngoc)
U podnevnim časovima 28. aprila 1975. godine potpukovnik Ngok, komandant Četvrte padobranske brigade, naredio je komandantu 12. Padobranskog bataljona, majoru Ngujen Van Nigijemu (Nguyen Van Nghiem), da pripremi bataljon za marš i borbu za povratak Njuport mosta pod kontrolu sajgonskih snaga.

Snage Vijetkonga jačine čete izvršile su iznenadni napad i zauzele istočni deo mosta. Borci FNO postavili su teške mitraljeze u zgradama koje su se nalazile 100 metara istočno od mosta, i iz njih su otvarali vatru na padobrance i delove rendžer jedinica. Vatrom iz teških mitraljeza pokrivan je središnji deo mosta. Pokušaj rendžera da sa zapadne strane mosta eliminišu vatru, i osiguraju kontranapad nije uspeo.

Vojnici FNO uspeli su da ovladaju delom mosta, sa zauzimanjem mosta blokirali su saobraćaj na autoputu Sajgon-Bijen Hoa.

Padobrancima su u borbama sadejstvovale dve čete iz sastava rendžera. Rendžeri su imali zadatak da izvrše kontranapad na položaje snaga FNO. Brodovi mornarice Republike Vijetnam koji su bazirali u bazi Njuport, imali su zadatak da nakon ovladavanja mostom sa Bijen Hoa strane, prevezu padobranski bataljon preko reke.

Zadatak padobranskog bataljona bio je da nakon pokrenutog kontranapada i ovladavanjem delom mosta koji su držali borci FNO, uz pomoć brodova pređe reku i da osigura komunikaciju Sajgon-Bijen Hoa u što kraćem vremenu.

Plan kontranapada podrazumevao je da uz pomoć brodova mornarice, bataljon pređe reku severno i južno od mosta, nakon čega bi bataljon obuhvatnim manevrom u dve kolone napao položaje neprijatelja. Prvu grupu sačinjavao je štab bataljona sa 120., 123. i 124. četom, a drugu grupu sačivale su 121. i 122. četa pod komandom zamenika komandanta bataljona majora Ngujen Trong Nhia ( Nguyen Trong Nhi). Predviđeno je da prva grupa pređe reku kod naselja Than Da (Thanh Da), a druga grupa trebalo je da reku pređe u zoni Njuport mosta.

Bataljon je prebačen do borbene zone sa GMC (GMC) kamionima oko 15 časova. Marševska ruta se kretala od botaničke bašte, preko mosta Thi Ni (Thi Nghe) do avenije Hang Vuong (Hung Vuong Avenue), nakon čega su kamioni okrenuli prema ulici Zen (Xanh Street) i dovezeni su do mosta Kin (Kinh Bridge). Odakle je prva grupa prebačena brodovima na istočnu stranu reke Sajgon. Druga grupa pešice se kretala kroz stambena područja, kako bi što pre stigla do Njuport mosta. Nako što je grupa stigla do mosta, major Nhi je naredio prvom poručniku Ngujen Ven Namu (Nguyen Van Nam) da sa 121. četom zauzme položaje na mostu, pruža vatrenu podršku tokom prelaska grupe preko reke i da ostane u rezervi. Ostatak grupe je sa 122. četom, kojom je komandovao kapetan Du Viet Hang (Do Viet Hung), prebačen brodovima mornarice na drugu obalu reke.

Privučen vatrom 121. čete, neprijatelj nije primetio prelazak 122. čete na istočnu obalu reke Sajgon. Oko 16 časova i 30 minuta, vojnici 122. čete kretali su se tiho, prelazeći nekoliko potoka koji su tekli paralelno sa autoputem. Četa je napad otpočela upadom u objekte koji su se nalazili duž južne strane autoputa. Padobranci su brzo ovladali delom objekata u kojima su se nalazili vojnici FNO; nakon tridesetminutne borbe četa je ovladala položajem neprijatelja, pri čemu je zarobljen veći broj vojnika FNO.

U međuvremenu, prva grupa je ovladala objektima koji su bili predviđeni za smeštaj novinara i krenula je prema bazenu. Na severnoj strani autoputa 124. četa zauzela je pagodu koja se nalazila na 400 metara udaljenosti od bazena. U istom trenutku 123. četa podržana minobacačima kalibra 81 mm i 120. četom, otpočinje napad severno od bazena. Do 18 časova padobranci su zauzeli bazen, dok se neprijatelj povukao u panici ostavljajući za sobom desetak tela mrtvih saboraca. Potom su padobranci zavladali i zgradama, iz kojih su dejstvovali teški mitraljezi snaga Vijetkonga. Grupa se posle toga usmerila ka mostu.

Do 19 časova bataljon je završio svoju misiju, ponovnog osvajanja mosta. Bataljon je imao neznatne gubitke, dok je neprijatelj imao 40 mrtvih i 20 zarobljenih vojnika. Zarobljeni vojnici su bili iz četvrte minerske čete Vijetkonga za područje distrikta Dak. Bataljon se nakon toga rasporedio i branio oblast istočno od mosta. Tokom 29. aprila nije se ništa značajno dešavalo u zoni odbrane bataljona. Već u večernjim časovima oko 22 časa, pojavili su se brojni vojni kamioni i oklopna vozila sa vojnicima i njihovim porodicama. Kolona se kretala iz pravca Bijen Hoa sa nemerom da uđe u Sajgon. Međutim, padobranci nisu dozvolili koloni ulazak u Sajgon. Jedan od pukovnika Trećeg armijskog korpusa, predočio je pismeno naređenje kojim se vidi da je vojnicima naređeno da se povuku u Sajgon. Nakon toga koloni je dozvoljen ulazak u grad, a nekoliko oklopnih vozila ostalo je da ojača bataljon koji je zatim preuzeo odbranu još nekoliko obližnjih raskrsnica. Noć je protekla sablasno mirno.

U 02 časa 30. aprila 1975. godine, snage Vijetkonga napadaju aerodrom Tan-Šon-Njut. Aerodrom su branile snage padobranskih rendžera koji odbijaju napad.

U 06 časova napad na aerodrom pokušalo je pet tenkova T-54. Padobranci uništavaju četiri tenka. U 07 časova padobranci uništavaju tenk PT-76 i odbijaju pešadijski napad na aerodrom.

Sa druge strane kod mosta u 07 časova i 30 minuta 12. Padobranski bataljon dobija naređenje, da propusti oklopna vozila Trećeg armijskog korpusa da uđu u Sajgon, kako bi se razmestila duž odbrambene linije.

Oko 10 časova general Min izdao je naređenje da sve jedinice vojske Južnog Vijetnama polože oružje. Štab bataljona sazvao je sastanak sa komandirima četa kako bi ih informisao o ovoj naredbi.

Nakon toga padobrancima je dozvoljeno da deluju po svojoj volji. Major Nhi tužno je bacio električni detonatorski uređaj koji je bio povezan sa dve tone TNT eksploziva kojim je trebalo uništiti Njuport most na reci Sajgon.

Priča o nastavku otpora padobranaca mogla se čuti i deset godina nakon pada Sajgona i završetka Vijetnamskog rata. Izbeglice koje su pomoću čamaca bežale iz Vijetnama govorile su da preživele grupe južnovijetnamskih padobranca, vode gerilski rat u planinskom području Centralne visoravni.

---

Zašto se do sada malo pisalo o jedinici koja je imala takve sposobnosti, reputaciju i zasluge zasnovane na realnim borbenim rezulatima, a ne na „izvikanosti“ i lažnoj slavi? Ova elitna, u svakom smislu reči primerna vojna jedinica, podelila je sudbinu svih poraženih vojski kroz vekove i milenijume. Latini su govorili: Vae victis - teško pobeđenima. Pobeđenima niko ne podiže spomenike, osim najbliže rodbine. Sigurno je da je u armiji Južnog Vijetnama bilo mnogo hrabrih ljudi, vrhunskih vojnika i primernih profesionalaca, inače njihov otpor ne bi trajao toliko dugo, bez obzira na obilatu pomoć saveznika. U prirodi je ljudskog roda, međutim, da slave pobednike, a da se pobeđenima ostavi minimum prostora u sećanju i u zapisima. Tako je bilo i sa hiljadama istinskih heroja nemačkog Vermahta, tako je bilo i sa padobrancima Južnog Vijetnama, tako će biti dok ljudski rod bude ratovao, a iz ratova izlazile dve vrste nesrećnika - oni koji misle da su pobedili i oni koji smatraju da nisu poraženi.