Prvobitno vojnički metak .308 Winchester uveden je u lovnu praksu 1952. godine. Dozvoljava kraći zatvarač i lakšu pušku a neznanto je slabiji od svog prethodnika .30 06 Springfield zadržavši prednost velikog izbora zrna raznih težina i konstrukcija.
- .308 Vinčester razvijen prvenstveno kao službeni vojni metak NATO Alijanse
- .308 neznatno slabiji od .30 06 ali donio niz prednosti
- Lovcima .308 na tržište stigao prije vojnog 7.62 × 51 NATO
- .308 Vinčester je komercijalna verzija vojnog metka 7.62 × 51 NATO
- Vojni i civilni metak su po vanjskim dimenzijama potpuno isti
Metak .308 Vinčester započeo je svoj veoma uspješni život u ranim 1950-im godinama i razvijen je prvenstveno kao službeni vojni metak Sjevernoatlantske alijanse (NATO-a) koji će zamijeniti vremešnog američkog ratnog veterana – metak .30 06 Springfield. Nesumnjivo jedan od najuticajnijih i najpopularnijih metaka 20. vijeka .30-’06 Springfield služio je svoju matičnu zemlju ponosno u oba svjetska rata. Taj metak je takođe do današnjeg dana ostao izuzetno popularan lovački kalibar kako u matičnoj zemlji tako i u ostatku svijeta, uključujući tu i naše lovce. Međutim, po završetku Drugog svjetskog rata Američka vlada započela je obimna istraživanja sa ciljem da metak .30 06 dobije dostojnog nasljednika, što bližih karakteristika, ali u kompaktnijem i lakšem pakovanju prilagođenom savremenom automatskom pješadijskom naoružanju.
Osnovna ideja je dakle bila da se konstruiše metak koji će imati približno iste ili slične balističke performanse dokazanom metku .30 06 s tim da je čaura morala biti znatno kraća kako bi i akcije budućih modernih poluautomatskih i automatskih pušaka bile kraće, lakše i kompaktnije a trzaj blaži i podnošljiviji uz bolju kontrolu. Inženjeri i balističari su kao polaznu osnovu uzeli metak .300 Savage (7.62×47), nastao još 1920-ih godina sa sličnom idejom, i rad na novom metku je počeo.
Poslije niza eksperimenata i studija nastao je službeni vojni metak 7.62×51mm NATO T65, prečnika zrna istog kao .30 06 (što je bilo veoma važno zbog postojećih alata) ali čaure kraće za 12 milimetara (evropska oznaka metka .30 06 Springfield je 7,62 x 63mm).
Prvobitna, originalna vojna oznaka metka .308 Vinčester je evropska i izražena je u milimetrima (7.62 × 51mm). Sa druge strane civilna odnosno lovačka (komercijalna) verzija ovoga metka ima anglo-američku oznaku u inčima a ono što je posebno zanimljivo jeste činjenica da je predstavljena dvije godine ranije nego što je 7,62NATO postao službeni vojni metak.
Za nastanak službenog standardnog metka novouspostavljenog Sjevernoatlantskog saveza najviše se veže ime poznate američke firme Winchester. I dok je vojska vršila poslednje eksperimente sa novim metkom, firma Winchester nije mogla sačuvati tajnu pa je 7.62×51mm tojest njegova sportsko-lovačka verzija .308 Winchester do civilnih strijelaca stigla dvije godine ranije nego u kasarne! Prva puška koja je ovaj metak donijela u lovišta 1952. godine bio je dobro poznati Vinčesterov karabin Model 70 sa kratkom akcijom. Metak je odmah doživio veliki uspjeh pokazavši se jednako preciznim i efikasnim poput svog prethodnika sa dužom čaurom a puška u novom kalibru bila je lakša i priručnija zahvaljujući kraćem zatvaraču.
Prednosti metka .308 Winchester
Prednosti koje je svojom pojavom metak .308 Winchester donio na scenu ima mnogo. Metak predstavlja odlično pogođenu kombinaciju dužine čaure (koja omogućava kratki zatvarač), prečnika projektila, mase, brzine i podnošljivog trzaja. Po spoljašnjim dimenzijama metak .308 Winchester i 7,62×51 NATO su potpuno identični. Flašasta čaura bez ivica duga je po CIP 51,18 mm, prečnik dna čaure je 12,01 mm, ugao ramena čaure iznosi 40 stepeni a zrno je prečnika 0,309 inča ili 7,85 mm. Maksimalna dozvoljena dužina metka je 71,12 mm.
.308 Winchester je dostupan kroz sve vrste pušaka – obrtno-čepne karabine, poluautomatske puške, polužne repetirke, pumparice, jednometke sa blok ili nekim drugim tipom zatvarača i prelamače. Fabričkih laboracija ima u izobilju, sve su visokog kvaliteta i proizvode se širom svijeta. Zahvalan je za ručno punjenje zbog takođe lako dostupne široke lepeze elemenata (zrna, čaure, baruti, kapisle) bilo gdje u svijetu. Preciznost je obično veoma dobra uz vrlo mala odstupanja a razantnost trajektorije je sasvim dovoljna da podmiri sve lovačke potrebe.
Kada se u balističkim tablicama uporede novi .308 i stari .30 06, lako se može vidjeti da je .308 uprkos značajno kraćoj čauri neobično sličan svome prethodniku i konkurentu po energiji i brzini na ustima cijevi. Razlika se obično kreće od 8 do 15%. Primjera radi, prosječna energija komercijalnog metka .308 na ustima cijevi je oko 3670 džula a brzina zrna na ustima od oko 700 m/s, dok takođe komercijalna municija .30 06 ima energiju od oko 3950 džula i početna brzinu od oko 800 m/s pod istim uslovima (24 inča duga cijev).
Kao što se može zaključiti, ovo je veoma mali gubitak energije metka .308 Vinčester posebno ako imamo na umu njegovu glavnu prednost – on dozvoljava kraći zatvarač i lakšu pušku, posebno kada se radi o obrtno-čepnim karabinima, što je naravno od velikog značaja svakom lovcu. Kada je riječ o koraku uvijanja, cijevi karabina većine proizvođača u ovom kalibru imaju korake uvijanja od 1:10 do 1:12 koji pokrivaju težine zrna od 130 do 180 grejna.
Taj veoma popularni i rašireni metak i sam je poslužio kao osnova za čitavu paletu novih kalibara. To su .243 Winchester, .260 Remington, 7mm-08 Rem., .338 Federal, .358 Winchester i .307 Winchester. Sve to su u osnovi meci .308 čija je čaura modifikovana da primi zrna različitih kalibara i vrsta.
Za ovaj lovački metak postoji ogromna ponuda zrna raznih konstrukcija i težina, počev od 7,1 g (110 grejna) do 13 g (200 grejna). Metak .308 Win. je svoju popularnost i reputaciju preciznog, ubitačnog i svestranog metka izgradio najviše kroz zrna mase od 140 do 180 grejna. Lovac naoružan obrtno-čepnim karabinom opremljenim optikom i u kalibru .308 Win. sa kvalitetnom fabričkom ili ručno punjenom municijom laborisanom zrnima mase od 150 do 180 grena spreman je da izađe na megdan skoro svakoj srednjoj i krupnoj divljači na svijetu. Ogroman raspon i dostupnost različitih konstrukcija zrna dodatno naglašava univerzalnost ove ubitačne kombincije – lagano zrno tanke polukošuljice od 125 grena za predatore, brzo eskpandirajuće zrno od 150 grejna za divljač veličine srdnaća ili antilope i tvrđe zrno sa kontrolisanom eskpanzijom od 165 do 180 grena za krupnu divljač poput jelena, jelena lopatara, losa i krupnog medvjeda.
Konkretno, lovac sa puškom u kalibru .308 Win na raspolaganju ima ogroman izbor zrna sa standardnom polukošuljicom i olovnim jezgrom ali isto tako i tzv. “bonded” zrna kod kojih su jezgro i košuljica sljubljeni odnosno spojeni, preko djelimično monolitnih zrna (koja kombinuju karakteristike zrna spojene košuljice i jezgra sa zrnima monolitne konstrukcije iz jednog komada materijala) do potpuno monolitnih zrna – sva ta zrna za kalibar .308 Winchester su odličnih performansi i posao će obaviti bez greške. Na primjer, standardne uobičajene konstrukcije zrna poput Winchester Power-Point, Remington Core-Lokt i Federal Power-Shok mase od 150 do 180 grejna mase odličan su izbor i pokrivaju sve lovne situacije.
Takođe, učinak zrna mase od 110 do 125 grejna, u kombinaciji sa većim početnim brzinama, pokazao se u praksi kao sasvim zadovoljavajući za predatore poput vuka, šakala i lisice i pored činjenice da će zrna mase 150 grejna na 200 metara bolje držati brzinu i razantnost te da za ovu vrstu lova postoje i daleko kvalitetniji, namjenski razvijeni kalibri.
Metak se dokazao i kao rival mnogo boljoj municiji razvijenoj specijalno za različita sportska streljačka takmičenja a ne treba zaboraviti ni činjenicu da se radi o uspješnom i dokazanom snajperskom vojnom i policijskom metku.
Razlike između komercijalnog .308 Win i vojničkog 7,62 x 51 NATO
Prva vojnička oružja preko kojih je ovaj metak ušao u službu NATO Alijanse bili su glomazna, nespretna i brzo napuštena automatska puška M14 (za koju je metak specijalno i razvijen) te mitraljez M60, dok su daleko bolja belgijska puška FN FAL, možda najpoznatije vojničko pješadijsko oružje na svijetu u ovom kalibru, i njemačka HK G3 došle nešto kasnije.
Već smo rekli da se metak .308 Winchester i 7,62×51 NATO po spoljašnjim dimenzijama ne razlikuju. Valja ipak napomenuti da lovački (komercijalni, civilni) .308 Winchester i vojnički, službeni 7,62 x 51mm NATO T65 ipak nisu u potpunosti isti meci ali su razlike među njima veoma male i nisu od značaja prosječnom lovcu. Te razlike najviše se ogledaju u pritiscima i činjenici da su vojne čaure zbog pouzdanosti nešto debljih zidova, pogotovo na dnu, da bi mogle izdržati automatsku paljbu odnosno biti otpornije na rupturu (prskanje). Vojni metak 7,62 x 51mm NATO razvija od strane NATO propisani maksimalni pritisak od 50000 psi dok kod lovačkog metka .308 Winchester, čija čaura je tanjih zidova, taj pritisak ide prema SAAMI standardu do 60000 psi.
Postoje i neke druge razlike kao što je čeoni zazor odnosno konstrukcija i dimenzije ležišta metka. Naime, ležište metka u cijevima lovačkih karabina kalibra .308 Win. je kraće tojest ima manji čeoni zazor od ležišta metka u cijevima službenih vojničkih pušaka kalibra 7,62 NATO koja su duža. Čeoni zazor je, prema definiciji koju daje balističar Obrad Dinić u knjizi “Naoružanje pešadije”, odstojanje od čela zabravljenog zatvarača do dna metka kada je metak potpuno u svom ležištu (Naoružanje pešadije, Narodna Armija – Beograd , 1970). To će reći da čaura u ležištu metka lovačkog karabina, fabrički predviđenog za pucanje komercijalne municije .308 Winchester, ima nešto manje prostora da se deformiše i priljubljuje uz zidove pri aktiviranju metka. Ležišta metaka u komercijalnim i vojnim cijevima razlikuju se dakle po dimenzijama – vojne čaure su prilagođene dužem ležištu metka u vojnim cijevima (imaju deblje zidove i teže su od komercijalnih).
Premda jedan broj stručnjaka ne preporučuje da se komercijalna municija puca iz tipično vojničkog oružja a da je sasvim bezbjedno oba tipa municije pucati iz lovačkih karabina, uobičajeno se smatra da nema nikakve opasnosti od korišćenja lovačke municije iz vojnog oružja i obrnuto. Ipak, ukoliko strijelac želi da puca žestoke laboracije fabričkog ili ručno punjenog metka kalibra .308 Winchester iz vojničke puške (puške sa oznakom 7,62 NATO), mora obratiti pažnju na stanje cijevi predmetnog oružja jer su pritisci lovačke municije razumije se veći od pritisaka vojničke municije za koju je puška predviđena. Inače, koliko je 7,62 NATO kvalitetan, precizan i ubojit metak u kompaktom pakovanju govori i podatak da su ga usvajale i zemlje koje nisu bile članice NATO pakta. Tako je bivša SFRJ za potrebe SSUP-a i elitnih jedinica bivše JNA krajem sedamdesetih godina prošlog vijeka nabavila njemačke vojne automatske puške Heckler und Koch G3A3 i G3A4 upravo u kalibru 7,62 x 51 NATO.
Ima dobar broj lovaca čiji će izbor, ukoliko bi morali izabrati samo jednu pušku u jednom kalibru i za sve prilike, biti .308 Winchester i to kako smo vidjeli nikako nije slučajno. Postoje svakako i drugi srednji kalibri za koje se sa pravom može reći da su masovno dostupni i da pokrivaju sve lovačke situacije ali niti jedan od tih kalibara nema bitnu prednost nad .308 Winchester, metkom za sva godišnja doba, terene i lovove. Jednom kada se lovac navikne na kalibar .308 Winchester i u praksi upozna njegove potencijale doći će do zaključka da u rukama drži pušku koja uspješno pokriva sve, od lisice do najkrupnijeg medvjeda – ako lovac precizno uputi pažljivo odabrano zrno na bilo šta od ovoga, može biti siguran da će se vrlo brzo fotografisati kraj lovačkog trofeja.
