Prvi put iskovana na Kavkazu, šaška bila je oružje Čerkeza, Rusa, ali i srpske konjice od 1863. godine. Danas, jednom od najvećih zbirki ovih sablji raspolaže Vojni muzej u Beogradu
Na planinskim prostorima Kavkaza nastao je specifičan tip sablje – šaška. Šaška je bila najrasprostranjenija na severnom delu Kavkaza i prvenstveno je smatrana oružjem Čerkeza. Sam koren reči potiče od adigejskog (Čerkezi su sebe nazivali Adigejcima) „sa’šho”, što znači „dugi nož”. Šaška je prava borbena sablja blago zakrivljenog, jednooštričnog sečiva. Prepoznatljiva je po specifičnom balčaku bez nakrsnice. Drška, proširena u osnovi sečiva, prelazi u obli ili elipsasti vrat i završava se polukružno savijenom jabukom koja se račva u dve kalote. Nosi se u kožnim kanijama u koje oružje ulazi do same jabuke. Po istočnjačkom ukusu, svi metalni okovi obično su raskošno ukrašavani srebrom i „tulom” (nijelom) ili je balčak izrađivan od belokosti ili mrkog roga.
Mihail Šolohov je u „Tihom Donu” napisao pravu odu ovom oružju. Svi se sećamo vežbi u rukovanju kada kozaci udaraju sečivima po površini vode, trudeći se da ni jedna kap ne prsne. Slično samurajima, Stjepan Astahov šaškom u vazduhu na najsitnije deliće seče Aksinjinu svilenu bluzu, a surovi Aleksej Urjupin uči Grigorija Melehova čuvenom udarcu atamana Baklanova, jednim jedinim kosim udarcem šaške preseca brezu tako da stablo vertikalno sklizne kraj panja i zabode se u zemlju.
Sve bi to ostalo daleko od nas, utkano u kozačke legende, da nije došlo do Kavkaskih ratova. Naime, odredbama Jedrenskog mira Rusija je stekla pravo posedanja Kavkaza. Međutim, planinska plemena su pružila ogorčeni otpor ruskim trupama tako da su sukobi trajali od 1829. do 1864. godine. Rusima je posebne muke stvarao imam Dagestana i vođa pokreta otpora Muhamed Emil Šamil, koji oko 1838. godine podiže na noge Čečeniju, a dve godine kasnije nalazi uporište na zapadnom Kavkazu među Čerkezima.Bez obzira što je knez Barjatinski 26. avgusta 1859. godine zarobio Šamila, Čerkezi i dalje pružaju ogorčeni otpor. Na njih kreće 60.000 Rusa među kojima se ističu 15. dragonski Perejaslavski, 16. dragonski Tverski, 17. dragonski Nižnjegorodski i 18. dragonski Severski puk. Pred nadmoćnijim snagama, oko 400.000 Čerkeza se tokom 1861-1862. godine iseljava u Tursku.
Svesna njihovih vojničkih kvaliteta, Porta Čerkeze naseljava u Bugarsku i Rumeliju, zatim prema istočnoj i južnoj granici Srbije, u Skoplju, Đevđeliji, Kumanovu sa okolinom, u bitolskom kraju i na – Kosovu – oko 40.000 porodica. Tako Turci na najugroženijim pograničnim prostorima dobijaju izvrsne graničare – miliciju ili bašibozuk. Čerkeski bašibozuci su u krvi ugušili bugarski aprilski ustanak. Surovost ovih brđana izazvala je ogorčenje čak i zapadnih sila, inače naklonjenih Porti i ravnodušnih na patnje pravoslavnih hrišćana. U ratovima 1876-1878 Čerkezi su počinili najviše zločina nad srpskim življem i oštrice njihovih šaški ostale su u bolnoj uspomeni. Međutim, pred silovitim naletom srpske vojske 1878, Čerkezi se povlače dalje od granice. U Prvom balkanskom ratu, kada je srpska vojska osvetila i oslobodila Kosovo, skoro kompletno čerkesko stanovništvo se povuklo duboko u unutrašnjost Turske.
Šaška u Ruskoj vojsci
Inače, šaške su sredinom 19. veka prodrle i u rusku vojsku. Tokom Kavkaske kampanje ruska konjica se uverila u ubitačnost ovog oružja. Njega odmah prihvataju 15, 16, 17. i 18. Dragonski i 38. donski kozački puk. Sem što su se preoružali šaškama iz ratnog plena, oni su vršili pritisak na Petrograd da se funkcionalna severnokavkaska šaška što pre i zvanično uvrsti u naoružanje ruske armije. Već 1834. godine, 17. Nižnjegorodski dragonski puk oprema se formacijskom šaškom M.1834, a slično oružje (M.1838/39) ubrzo dobijaju regularni i iregularni kozački pukovi (izuzev kavkaskih).
Šaška kod nas
Šaške su se u naoružanju srpske konjice prvi put pojavile 1863. godine, kada je Atanasije Nikolić iz Rusije, u vidu poklona, doneo 3000 sabalja. Manji deo ovog oružja činili su modeli 1838/39. Šaške su bukvalno „preplavile” Jugoslaviju nakon priliva beloemigrantske emigracije. Kozački atamani i izbegli Rusi u Jugoslaviji su prihvaćeni sa razumevanjem i ljubavlju. Primera radi, atamani i kozaci donske, terske i kubanske vojske su 21. oktobra 1923. godine naslednika prestola Kraljevine SHS Petra Karađorđevića na dan krštenja darovali raskošnom kozačkom šaškom.
Danas jednom od najvećih zbirki šaški raspolaže Vojni muzej u Beogradu.
