Avijatičar Mihailo Petrović je, posle obuke u Parizu, prvi u julu 1912. dobio zvanje pilota i diplomu Međunarodne vazduhoplovne federacije, a poginuo je 1913.
Mihailo Petrović (1884–1913) (Foto Dokumentacija Politike)
Mihailo Petrović je rođen u selu Vlakča kod Kragujevca, 14. juna 1884. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, nakon čega se upisao u Srpsku kraljevsku vojno-zanatlijsku školu pri Vojno-tehničkom Zavodu u Kragujevcu. Završio je trogodišnji šegrtski tečaj i stekao zvanje pomoćnika (kalfe) livačkog zanata, ali na drugoj godini „kalfenskog” tečaja napustio je školu tako da nije stekao zvanje majstora.
Mihailo Petrović 1906. u Nišu, kao podnarednik Moravskog poljskog artiljerijskog puka (Foto Arhiva Šime Oštrić i Muzej Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva)
Kraće vreme je radio u Beogradu, nakon čega je, gonjen ambicijama, o svom trošku otputovao u Sankt Peterburg, u nadi da će upisati neku od vojnih škola. Nakon neuspeha u Rusiji, vratio se 1903. u Beograd i prijavio na konkurs za Artiljerijsku podoficirsku školu, koju je završio 1905. kao prvi u klasi. U čin podnarednika je raspoređen u Moravski poljski artiljerijski puk u Nišu.
Do 1911. je službovao u Šumadijskom artiljerijskom puku „Tanasko Rajić” u Kragujevcu i Dunavskom puku u Beogradu (u kasarni u Nemanjinoj br. 20), a u narednika je unapređen 1910.
U to vreme, u Srbiji je počelo ozbiljno da se razmatra pitanje formiranja vazduhoplovstva i nabavke aviona. Na konkursu za avijatičare raspisanom 22. februara 1912. odabrano je šest kandidata za pilotsku obuku, među kojima se našao i narednik Mihailo Petrović. O ovoj odluci pisala je i beogradska „Politika”: „Na poslednjoj ministarskoj sednici vlada je pretresala pitanje o uvođenju avijatike u (srpskoj) vojsci. Izgleda da će vlada odrediti potreban kredit za nabavku aeroplana. Isto tako, biće poslano u Francusku 10 oficira sviju rodova oružja, da tamo izučavaju vojno vazduhoplovstvo.”
Poručnici Miloš Ilić i Živojin Stanković i narednik Miodrag Tomić u pilotskoj školi u Etampu, 1912.
Odabrani pitomci su 20. aprila krenuli za Pariz. Obuka je započeta 1. maja u Etampu, u civilnoj pilotskoj školi konstruktora Anri Farmana i Blerioa. Petrović je 22. i 23. jula položio ispite i mesec dana pre ostalih srpskih pitomaca dobio zvanje pilota. Petrovićeva pilotska diploma Međunarodne vazduhoplovne federacije nosila je broj 979, a srpska – broj jedan. Ostali piloti su kurs završili do kraja septembra i dobili diplome francuskog Aero-kluba.
Polaznici kursa trebalo je da prođu i obuku u letu na visinama preko 1.000 metara. No, u Srbiji je 30. septembra 1912. objavljena opšta mobilizacija kao uvod u Prvi balkanski rat. Vlada je tek u tom trenutku odlučila da u Francuskoj nabavi avione. Ministarski savet je 11. oktobra 1912. odobrio potrebna sredstva, a trojica pitomaca iz Etampa su ušla u komisiju za odabir aparata. Petrović se s podnarednicima Miodragom Tomićem i Vojislavom Novičićem vratio u zemlju, gde je raspoređen u Vazduhoplovnu komandu, formiranu 25. decembra 1912. Nakon prispeća naručenih aviona, eskadra je razmeštena na aerodromu u selu Trupale kod Niša.
Tragedija iznad Skadra
U cilju zajedničkih operacija srpske i crnogorske vojske kod Skadra, u februaru 1913. je formiran Primorski aeroplanski odred, u čiji sastav su, između ostalih, detaširani i piloti Petrović i Tomić. Odred je 22. februara 1913. u Solunu ukrcan na trgovački brod Gike Kulurasa „Marika”, a šest dana kasnije je iskrcan u Medovi i transportovan u skadarski okrug, u selo Barbaluši komune Bušat. Pista i hangari su pripremljeni do 18. marta, a sutradan su provereni avionski motori. Konačno, 20. marta se pristupilo prvim probnim letovima. Petrović je, kao treći, poleteo na biplanu Anri Farman HF-20. Pilot je napravio krug iznad sela Megluši i Bušati, na visini od oko 1.500 metara. Na prilazu aerodromu, ugasio je motor i počeo s pripremama za sletanje. Međutim, u tom trenutku avion je pogodila snažna vazdušna struja, naglo ga usporila i prevrnula. Petrović je izbačen iz Farmana na visini od oko 900 metara i pao kod sela Babe. Sat na ruci poginulog pilota zaustavio se u 9.45 časova.
Major Miodrag Tomić (1888–1962), saborac Mihaila Petrovića od Etampa do Babaluša. Beograd, 1928. „Ilustrovani list” 1928.
Narednik Mihailo Petrović je sahranjen 21. marta 1913. kod katoličke Crkve Uznesenja Presvete Bogorodice u selu Barbaluši. Iznad humke je postavljen krst s natpisom: „Mihailo Petrović, selo Vlakča, srez Požeški, okrug Užice. Slava mu!”
Dve godine nakon pogibije, 17. aprila 1914, Crna Gora je, u znak poštovanja i zahvalnosti, Petrovićevo telo prenela iz Babalušija u Cetinje. Celim putem od Skadra do Cetinja narod je odavao počast srpskom pilotu. Stanovništvo Rijeke Crnojevića, sa sveštenstvom na čelu, izašlo je u susret tužnom sprovodu, a ulice Cetinja bile su prepune ljudi željnih da se oproste od heroja. Kralj Nikola Petrović je iz dvora sišao na ulicu da bi se poklonio telu i položio venac na kovčeg. Na groblju kod Vlaške crkve, gde je sutradan Petrović i sahranjen, predsednik opštine Cetinje je održao besedu prvom palom srpskom pilotu.
Počast na ispraćaju
Skoro dve decenije kasnije, zalaganjem Mihailovog brata, artiljerijskog potpukovnika Živana Petrovića, posmrtni ostaci su preneti iz Cetinja u Beograd. Svečana sahrana održana je 1. oktobra 1931. na Novom groblju. Ceremoniji su prisustvovali brat, majka, svi oficiri Šestog vazduhoplovnog puka, zemunskog aerodroma i beogradskog garnizona, članovi Aero-kluba Kraljevine Jugoslavije „Naša krila”, piloti veterani i poštovaoci prvog srpskog pilota. Govor nad rakom održao je Petrovićev saborac iz Primorskog aeroplanskog odreda, sada potpukovnik, upravnik Aerodroma „Beograd” i komandant Šestog vazduhoplovnog puka potpukovnik Miodrag Tomić. Tokom ceremonije, iznad groblja je u znak počasti kružila lovačka eskadrila.
Uspomena na prvu žrtvu srpskog vojnog vazduhoplovstva i mnoge lične stvari sačuvane su do danas prvenstveno zahvaljujući bratu Živanu Petroviću, ali i entuzijazmu pojedinaca, poput gospodina Šime Oštrića.
