SPOJ DVIJE KULTURE
Na sajmu Sajmu lova, sportskog streljaštva i života u prirodi IWA 2016 u Nirnbergu bilo je dosta noviteta, ali jedan zaista poseban model puške, inače prvi put predstavljen još krajem 2014 godine, dizajnerskim pristupom koji se ogleda kroz rafiniranu estetiku harmonije spoja dvije potpuno različite kulture, privlačio je poglede i oduzimao dah. Riječ je o jednoj od trenutno najelegantnijih i najlaganijih klasičnih sačmarica položara na svijetu, pušci „486 Parallelo“ firme „Beretta“, koja je na prefinjen način redizajnirana a njene već oble linije dodatno su oplemenjene čime je ovo oružje postalo umjetnički predmet naročite simbolike i ljepote.
I ranije smo se na ovim stranama doticali primijenjenih umjetnosti i industrijskog dizajna. Mnogo je kreativnosti i posvećenosti sadržano u potrebi za razvijanjem i njegovanjem ljudskog osjećaja za estetiku kroz oblikovanje i ukrašavanje svakodnevnih predmeta a jedan od najboljih istorijskih primjera za to je oružje. Ultimativni primjer svakako je japanski samurajski mač – katana, koji istovremeno ima ogromnu upotrebnu, umjetničku i utkanu duhovnu vrijednost.
Malo koji predmet na tako živopisno sadržajan a precizan način oslikava ne samo umjetnost već i istoriju, filozofiju, mitologiju, japansku autohtonu religiju šintoizam, ponos i snagu duha, neprestanu težnju za savršenstvom, uopšte kulturu i nacionalni karakter japanskog naroda. Počevši od potrage za odgovarajućom gvozdenom rudom, gradnje naročite peći tatara i proizvodnje specijalnog čelika tamahagane, odvajanja najsjajnijeg i najkvalitetnijeg dijela čelika, do višemjesečnog najpreciznijeg i najposvećenijeg ručnog rada pri iskivanju, poliranju, oštrenju i predanom ukrašavanju savršenog sječiva… Danas su kovači originalnih japanskih mačeva u Japanu strogo licencirani i prestavljaju vrhunske umjetnike od nacionalnog značaja a tradicionalna način izrade nije se promijenio više od 1000 godina.
S druge strane svijeta, krajem 14. vijeka, započela je renesansa, kao jedan od najkrupnijih pokreta u kulturi zapadne Evrope koji je označio prekid sa srednjim vijekom. Renesansa je dovela do preokreta u nauci, filozofiji, književnosti i likovnim umjetnostima a Italija je zemlja u kojoj je umjetnost renesanse bez ikakave sumnje našla svoj najviši izraz. Italijanska arhitektura, skulptura i slikarstvo bili su i ostali prepoznatljivi i uticajni a Bramante, Ticijan, Donatelo, Leonardo, Mikelanđelo, Rafaelo i jedan od najuniverzalnijih umjetnika italijanske renesanse, genijalni Leonardo da Vinči koji se bavio i konstruisanjem oružja, samo su neka od besmrtnih imena.
Malo je vjerovatno da među lovcima, ali i među onima koji to nisu, postoji neko ko nije čuo za najstariju fabriku oružja na planeti – italijansku kompaniju Pietro Beretta koja je nastala upravo u vrijeme italijanske renesanse, iste one renesanse iz koje korijene vuče i širom svijeta poznati italijanski dizajn. Poznato je da oružarske kuće često sarađuju sa industrijskim dizajnerima koji oružju daju poseban lični umjetnički izraz i pečat. Ali šta nastane kada najstarija oružarska kuća na svijetu povjeri jedan od najelegantijih modela sačmarica talentovanom umjetniku i industrijskom dizajneru da spoji italijansku renesansnu umjetnost sa tradicionalnom umjetnošću izrade japanskog mača? Ma koliko pitanje bilo dugo, odgovor je kratak – nastaje vrhunsko remek djelo.
FABBRICA D’ARMI PIETRO BERETTA
Neobično ugledna italijanska fabrika oružja „Fabbrica d’Armi Pietro Beretta“ osnovana je u šesnaestom vijeku, tačnije 1526. godine, od strane puškara po imenu Maestro Bartolomeo Beretta i od tada, neprekidno 460 godina uspješno radi u gradu Gardone Val Trompia okruga Breša u pokrajini Lombardija. Firma Beretta najstarija je fabrika oružja na svijetu.
Prvi proizvod ove kuće bile su cijevi za arkebuze. Prema najstarijem sačuvanom dokumentu, a radi se o rukom pisanom trgovačkom računu datiranom na godinu nastanka firme, Maestro Bartolomeo Beretta bio je plaćen 296 dukata da napravi 185 cijevi za arkebuze venecijanskoj floti, koja je kao dio Svete lige 1571. odnijela ubjedljivu pobjedu nad osmanskim pomorskim snagama u bici kod Lepanta. Time su hrišćanske snage okončale osmansku hegemoniju na moru.
Kompanija Beretta je od nastanka u vlasništvu i pod upravom iste porodice a skoro 500-godišnja tradicija prelaska firme sa oca na sina tek je nedavno prekinuta. Naime, kompanija je danas u vlasništvu dr Uga Gussallia Beretta i njegovih sinova, Franka i Pietra čiji ujaci Karlo i Giuseppe Bereta nisu imali potomstvo pa je Ugo oženio njihovu majku Umbertu i od nje preuzeo prezime Beretta. Firma koristi najmoderniju vrhunsku tehnologiju i ima ogromnu produkciju vojnog, lovačkog, sportskog, istorijskog i drugog oružja i razgranata je širom svijeta.
486 PARALLELO MARK NEWSON I SPOJ DVJE STARE TRADICIJE
Berettina nova sofisticirana puška 486 Parallelo poslužila je kao polazna osnova za novi model a dizajn je povjeren vrhunskom industrijskom dizajneru Marku Njusonu. Osnovni model 486 Parallelo zauzeo je mjesto legendarnog modela 471 Silver Hawk koji korijene vuče iz modela 409 uvedenog još 30-ih godina. 486 Parallelo ima zaobljenu akciju i novi čvršći „tri blok“ način povezivanja cijevi kod kojeg nije vidljiva linija lemljenja/spajanja.
Radi se o jednostavnoj ali upravo zato vrlo elegantoj pušci, prefinjenih harmoničnih zaobljenih linija. Iako osavremenjenog dizajna i primjenjenih vrhunskih novih tehnologija, ona nije ni malo izgubila na estetici karakterističnoj za starije modele koji dugo plijene pažnju lovaca klasičnog ukusa.
Međutim, Beretta je angažovala uglednog australijskog industrijskog dizajnera Marka Njusona da redizajnira Model 486 Parallelo a od umjetnika je traženo da stvori inovativan i moderan dizajn tako što će reinterpretirati sve linije ali uz poštovanje tradicionalne Berettine estetike. Kao industrijski dizajner Njuson je ovim zahtjevima pristupio profesionalno analitički što znači da se zadani predmet, u ovom slučaju puška, razlaže na sastavne dijelove, zatim se oni pokušavaju optimalno uobličiti, potom se traže međusobni odnosi tih elemenata i traži se optimalno rješenje cjeline sa upotrebnog i proizvodnog aspekta.
Njuson je linije puške pojednostavio i u svom radu uveo nekoliko novih inovativnih tehničkih rješenja a postojeću zaobljenu akciju dodatno unaprijedio i naglasio čime je taj koncept podignut na jedan viši artistički nivo jer linije skladno „teku“ cijelom površinom ove neobično vitke puške koja nema oštrih ivica i prelaza. Spoj čelika i drvenih dijelova je vrlo precizan i sa minimalnim tolerancijama. Balans i ergonomija su savršeni a sve je može se slobodno zaključiti izvedeno u saglasju sa zakonom proporcija koje je kroz čuveni crtež Vitruvijevog čovjeka zadao veliki Leonardo da Vinči.
Tradicionalni dugi rep baskule je na spoju sa gornje strane vrata kundaka eliminisan. Ovim je omogućeno da se kočnica plasira na vrat kundaka bez vidljive veze sa baskulom – sada gornja površina vrata kundaka formira svojevrstan drveni most između baskule i kočnice a ovo rješenje čini pušku izuzetno elegantnom i prepoznatljivom.
Poluga za otvaranje posebno je dizajnerski promišljena i riješena tako da naglasi svoju nezavisnost od ostatka sačmarice. Još jedno rješenje izdvaja ovu pušku od većine sačmarica. Radi se o načinu fiksiranja branika obarače koji se ne uvrće zavrtnjima sa donje strane već je sa baskulom povezan putem usjeka čime je postignut savršen skoro nevidljiv spoj površina. Odvojivi podkundak je u izveden vitkijoj formi a sa njegove unutrašnje strane smješten je selektor kojim se po želji bira način ekstrakcije čaura – selektor ima dva položaja „E“ automatsko izbacivanje putem ejektora ili „M“ ručno.
Kompletno oružje izrađeno je od najboljih materijala. Hladno kovane i ručno polirane Berettine „OptimaBore“ cijevi vrlo su čvrste i napravljene tako da traju generacijama a nova „triblok“ tehnologija omogućila je da ne budu vidljivi tragovi spajanja. Mehanizam za koji se Njuson u saradnji sa Beretinim stručnjacima odlučio je klasični engleski Anson, veoma cijenjen zbog jednostavnosti, mekog odapinjanja okidača i bezbjednosti a uvedene su i lisnate opruge (mada neki tvrde da je u pitanju zapravo „Blitz“ mehanizam). Kako bilo, okidanje se vrši putem jedne obarače a stepen bezbjednosti povećan uvođenjem blokiranja mehanizma u slučaju pada oružja na tvrdu podlogu.
Najbolja turska orahovina izbor je majstora kundačara iz Berettinog studija a njen finiš izveden je uljenjem. Kundak je u izveden u klasičnoj engleskoj formi. Puška se izdrađuje u tri kalibra (12, 20, 28) i u dvje dužine ležišta metka (70 i 76mm). Cijevi su dužine 66, 71 i 76 mm a čokovi fiksni ili Berettini promjenjivi OCHP. Balans je savršen – težište se nalazi tačno u osovini prelamajućeg mehanizma.
Fazani i zmajevi
Ali gravura je zaista posebna priča. Puška je gravirana u naročitom orijentalnom, japanskom stilu a nit poveznica između dvje kulture kroz gravuru slavi jednu od najrasprostranjenijih vrsta divljači i najčešće lovljenu pticu i u našim lovištima. Radi se o fazanu, ptici koja je obogatila evropsku kuhinju ma koliko je njeno porijeklo azijsko. Naime, dizajner Njuson početnu ideju i inspiraciju pronašao je u činjenici da fazani imaju srednjeazijsko porijeklo i da su ih u Evropu donijeli Stari Rimljani, preci današnjih Italijana, te je na suptilan način kroz svoj umjetnički rad napravio omaž upravo ovoj ptici i naglasio njenu ljepotu. S obzirom da je dugo fasciniran i kroz profesiju povezan sa japanskom kulturom, kao najprikladniji način za to nametnula se tradicionalna japanska tetovaža zmaja. Orijentalni zmajevi se u mnogo čemu razlikuju od svojih zapadnih rođaka a japanski folklor opisuje brojne, važne zmajeve čija su mitologija, simbolika i morfologija veoma kompleksne. Zmajevi se sreću upravo na samurajskim mačevima i tradicionalnim kimonima. U gravuru je laserskom tehnologijom ukomponovan i motiv trešnjinog cvijeta koji u Japanu simbolizuje sam ljudski život i njegovo kratko trajanje, a poređen je i sa ženskom ljepotom koja buja i plijeni, ali brzo vene…
MARK NEWSON
Mark Endrju Njuson australijski je industrijski dizajner. Diplomirao je na Sydney College of the Arts gdje je studirao nakit i vajarstvo. Njegov stil odlikuju oble i glatke površine. Dizajnira za avio industriju kao i industriju namještaja, odjeće i nakita. Ali posebno je interesantna njegova strast prema japanskoj kulturi i tradiconalnim japanskim samurajskim mačevima.
Njuson je 2014. bio angažovan na jednom specijalnom projektu gdje je sarađivao sa vrhunskim japanskim majstorima poput velikog Hoke Saburoa. Naime, trebalo je u veoma staru tradiciju unijeti duh modernog i dizajnirati mač kao simbol mira, podsjetnik na katastrofalni zemljotres koji je 2011 godine pogodio japanski region Tohoku, poznat po tradiciji kovanja mačeva. Tako je nastao „Aikuchi“ – mač zanosne ljepote. Izrađeno u limitiranoj seriji od 10 primjeraka ovo djelo predstavlja spoj tradicionalne japanske estetike i viđenja ljepote te Njusonovih dizajnerskih rješenja. Na tim iskustvima počiva i nova Berettina sačmaricu koju ponosno potpisuje ovaj industrijski dizajner.
Na novoj Beretinoj pušci harmonična estetika prožimanja dvije različite tradicije i kulture, uobličena kroz vrhunski industrijski dizajn i najposvećeniji ručni rad nadopunjen ultramodernim robotskim tehnologijama, slavi fazane – plemenite ptice vrlo ukusnog mesa koje su u Evropu sitigle iz Azije a rimska kuhinja ih uzdigla na gastronomski prijesto sa koga one ne silaze ni danas.
