Sinonim za bezbednost i zaštićenost, Fort Noks (Fort Knox) u državi Kentaki, SAD. Ovoj bazi jeste mesto na vojnom portalu, bez obzira na to što se najpre pomisli na to kako je reč o najpoznatijem trezoru na svetu.
Nalazi se gotovo u centru gradića Fort Noks, nekih pedesetak kilometara jugoistočno od Luisvila, najvećeg, ali ne i glavnog grada države Kentaki (glavni grad ove države je gradić Franfort, a nema ljubitelja boksa u svetu koji ne zna da je iz Luisvila potekao možda najbolji bokser svih vremena, Mohamad Ali, nekada Kasijus Klej).
Veća je od mnogih gradova, jer ima preko 440 km² površine. Vlasništvo je Kopnene vojske i mesto razmeštaja 100. školske divizije. Do 2010. godine ona je najvećim delom služila kao tenkovska škola.
U periodu od 2005. do 2010. ovaj veliki tenkovski centar u etapama je premeštan u bazu Fort Bening (Fort Benning, u blizini grada Kolumbus, savezna država Džordžija), koja je 2023. godine preimenovana je u čast generala Harolda Mura.
Baza Fort Noks izgrađena je 1918. godine. Zahvaljujući velikoj površini, ona zahvata delove čak tri okruga. Trenutno u njoj deluju Centar za napredne ljudske resurse, uključujući i Komandu za resurse KoV, ali nisu jedini tamo.
Dobila je ime u čast Henrija Noksa, komandanta artiljerije u Američkom ratu za nezavisnost. On je ujedno bio i prvi vojni ministar Sjedinjenih Američkih Država.
U garnizonu su, pored tenkista i pripadnika oklopnih jedinica Oružanih snaga, obučavani i pripadnici Korpusa marinaca, koji takođe u svom naoružanju imaju tenkovske jedinice. Poslednji model koji je ovde služio za obuku bio je glavni borbeni tenk ”M1 Abrams”.
No, to nije sve. Ovaj garnizon nije zapušten, naprotiv. U njemu se nalazi Muzej generala Džordža S. Patona. Pored prikaza njegove karijere, u Muzeju može se videti bogata postavka istorijata konjice i oklopnih snaga američke vojske.
Pošto je Fort Noks vrhunski opremljen i konforan, pragmatični planeri Pentagona u njega su prekomandovali Kadetsku komandu Oružanih snaga. Tamo se sada odvija kompletna letnja obuka za Rezervne oficire (Reserve Officers’ Training Corps – ROTC).
Štaviše, u njemu se od 16. oktobra 2020. godine ponovo nalazi čuveni Peti korpus (Fift corps, pobednički korpus, jer su mnogi latinski broj V čitali kao slovo ve). Ovo je jedna od elitnih jedinica američkih Oružanih snaga. Formiran je 1919. godine, a iz svoje baze u Nemačkoj kretao je u ”mirovne” misije po svetu.
Njegovi tragovi ostali su u Republici Srpskoj, Bosni, Albaniji, na Kosovu (gde je prvi zaposeo bazu Bond Stil), Kuvajtu, Iraku, Afganistanu. Rasformiran je 15. septembra 2013. godine u garnizonu Visbaden, da bi bio ponovo aktiviran s proleća 2020. godine upravo u Fort Noksu.
Sve u svemu, u ovoj velikoj bazi prilična je gužva i danas. Pored spomenutog Petog korpusa i Komande za regrutaciju (sa regrutnom, medicinskom i marketinško-volonterskom brigadom), tu se nalaze:
- Četvrta konjička brigada,
- Komanda za kontrolu ratišta, 84. komanda za obuku,
- Komanda stana i sedište garnizona Fort Noks,
- Štab rezervnog sastava USAF,
- Irska armijska klinika,
- inžinjerijski bataljon,
- dva detašmana vojne policije,
- vojni orkestar,
- logistička baza,
- kuhinje i restorani,
- stambene zgrade personala,
- prodavnice,
- kulturne ustanove (bioskop, bibllioteka, letnja scena, diskoklub, itd).
Ono što ga čini posebno značajnim, jeste svakako trezor za čuvanje zlata i drugih vrednosti. Od 1936. godine u specijalno izgrađenoj zgradi čuva se 147,34 miliona trojskih unci zlata u polugama (troy ounce – engleska mera za težinu od 31,1034768 grama; ime je dobila po francuskom gradu Trua). Savremena mera je razumljivija – reč je o 4.580 tona.
Fort Noks jeste najbogatija tvrđava, ali nije i najbogatiji trezor SAD! Najbogatija je Banka federalnih rezervi (Federal Reserve Bank of New York), u čijem trezoru se nalazi oko 5.000 tona. Ove podatke treba uzeti s rezervom jer su približni i svakako predstavljaju državnu tajnu.
Zašto je Fort Noks postao ipak poznatiji od Federalnog trezora? Stoga što se u njemu čuva zlato mnogih drugih država, centralnih banaka i zvaničnih međunarodnih organizacija. To mesto je jedno od najbezbednijih na svetu. Njegovi zidovi su od granita koji je pokriven slojem armiranog betona. Ulaz štite vrata mase 22 tone.
Sistem otvaranja vrata je složen jer su ”ključevi” kod nekoliko ljudi i svako zna samo svoj deo šifre koja se menja u nepoznatim intervalima. Inače, glavna vrata se retko otvaraju, u periodu od najmanje 100 sati. Za poslovnu komunikaciju koristi se drugi ulaz.
Za slučaj napada ovo mesto obezbeđeno je kao svako atomsko sklonište strateškog tipa – ima svoje rezerve hrane, autonomne izvore vode i struje, pomoćne izlaze, itd. Poverenje u ovaj kompleks (nezavisno od toga što je okružen vojskom) jeste toliko da su za vreme Drugog svetskog rata u njemu čuvane istorijske dragocenosti – dragulji britanske Krune (Crown Jewels of the United Kingdom) iVelika povelja slobode (Magna Charta Libertatum).
Vredi istaći da se tamo čuvane kraljevske relikvije Mađarske koje su 1978. godine vraćene u maticu; tu su i kopija Gutenbergove Biblije, originalni Ustav Konfederacije, Deklaracija o nezavisnosti, retke metalne monete, itd, itd.
Zgrada nije impresivnih dimenzija. Na površini se vidi znatno manji deo čije su mere: visina 13 metara, dužina 32 metra i širina 37 metara. Ima samo dva sprata. Obezbeđenje obavlja Policija Kovnice novca SAD (United States Mint, do 1984. Biro kovnice novca), Agencija koja potpada pod nadležnost Ministarstva finansija SAD.
Njenoj popularnosti značajno je doprineo film ”Goldfinger”, film iz serijala o Džejmsu Bondu, snimljen 1964. godine. Setovi su snimani u ”Pinvud” studiju (Pinewood Studios, u Ajveru, Velika Britanija).
Niko nije znao kako izgleda unutrašnjost Fort Noksa, pa su stoga scenaristi dali sebi na volju da maštaju i na svoj način učine film mističnijim. Svakako su u tome uspeli, jer danas pri pomenu ovog mesta, svi najpre pomisle upravo na ovaj trezor.
