Premašena brojka od 1.000 lovaca F-35 u upotrebi na svetu: Konačan broj može biti tri puta veći

Program Lockheed Martin F-35 premašio je 1.000 lovačkih aviona u upotrebi u flotama širom sveta, a proizvođač nastavlja da prima nove porudžbine za avione kako od Pentagona, tako i od strateških partnera Sjedinjenih Država.

Uprkos značajnom broju već isporučenih aviona, program i dalje značajno kasni, pošto je odobrenje za produženu serijsku proizvodnju dato tek u martu 2024. godine, posle sedam godina odlaganja, dok se avioni još uvek ne smatraju potpuno spremnim za borbu visokog intenziteta zbog godina kašnjenja sa paketom za nadogradnju Block 4, između ostalog.

Međutim, kada se ovi problemi reše, avion obećava da će revolucionisati borbene sposobnosti jedinica borbene avijacije na frontu, sa svojim prednostima koje se smatraju revolucionarnim u odnosu na borbene avione F-15, F-16 i F-18 iz doba hladnog rata.

Očekuje se da će u ovom trenutku biti proizvedeno više od 3.000 F-35, što ovu klasu čini najrasprostranjenijom u zapadnom svetu posle svog direktnog prethodnika, F-16 Fighting Falcon.

Najveći strani kupci F-35 su Japan, koji je naručio 147 aviona, i Kanada, koja je naručila 88 aviona. Pošto se F-35 već uveliko smatra “ponudom koja ne može da se odbije” za zapadne države, samo četiri nezapadne zemlje imaju ove lovce: Japan, Južna Koreja, Singapur i Izrael.

S druge strane, F-35 je jedan od samo dva lovca pete generacije koji se trenutno masovno proizvode širom sveta, zajedno sa rivalskim kineskim J-20, koji ima narudžbine za nešto više od 300 za kinesku Narodnooslobodilačku armiju. Ruski Su-57 iako u proizvodnji, još uvek se čeka na masovnu izradu.

Postoje tri glavne razlike između rivalskih programa, koji su takođe omogućili da se F-35 pojavi u mnogo većem broju.

Prvo, pristupna strategija projekta, sagledana kao zajednički program razvijen sa više zemalja i izuzetno agresivan “marketing”. Sa druge strane J-20 je isključivo namenjen kineskom ratnom vazduhoplovstvu.

Drugo, F-35 se proizvodi u tri odvojene varijante (F-35A, F-35B i F-35C) sa različitim mogućnostima poletanja i sletanja kako bi se ispunili zahtevi vazduhoplovstva, mornarice i marinaca SAD.

Treće, F-35 je dizajniran kao relativno lagan, jednomotorni lovac sa pokušajem da se umanje troškovi proizvodnje i rada, iako je to dovelo do veoma kratkog dometa, loše manevarske sposobnosti i ograničenog kapaciteta za nošenje oružja u odnosu na dvomotorne avione poput kineskog J-20.

Iako brojčano nadjačana, kineska flota J-20 može se pohvaliti mnogo dužim radnim vremenom i drastično nižim stopama otkazivanja od američkih F-35.

S druge strane, podaci o ponašanju F-35 ukazuju da je više od 1.000 aviona F-35 koji su trenutno u upotrebi, oko 19%, tačnije 189 aviona, na početku ispoljilo veliki broj problema, što je dovelo u pitanje njihovu sposobnost da se nose u borbi.

Očekuje se da će mnogi od njih imati samo mali deo predviđenog životnog veka zbog strukturalnih defekata. Samim tim, avioni su „retrogradirani“ i dodeljeni da služe kao avioni za obuku, da igraju ulogu neprijatelja itd.

Brojčana superiornost F-35 u okviru njegove generacije u velikoj meri je rezultat kraja Hladnog rata. Po pravilu, broj ruskih (sovjetskih) borbenih aviona prve, druge i treće generacije bio je mnogo veći od broja njihovih američkih „suparnika”.

Direktni prethodnik F-35, F-16, bio je dakle prvi najmasovniji zapadni lovac svoje generacije, što je u velikoj meri postigao usled raspada SSSR-a, koji je smanjio proizvodnju aviona MiG-29.

Sa mnogo slabijom ekonomskom situacijom od SSSR-a, mnogo manjim budžetom za odbranu i vojnom doktrinom sa manjim naglaskom na taktičku borbenu avijaciju, postsovjetska Rusija tek treba da proizvede svoj prvi lovački puk 5. generacije.

Čak i sa stopom proizvodnje koja se očekuje, smatra se da će ukjupan broj lovaca Su-57 na kraju iznositi manje od četvrtine broja F-35.

F-35 Lightning II ukratko

Lockheed Martin F-35 višenamenski lovac (takođe poznat kao Lightning II) bio je kandidat za program Joint Strike Fighter, koji je trebalo da zameni postojeće tipove aviona konvencionalnim lovcem. Ovaj koncept je predstavljen američkom vazduhoplovstvu. 

Cilj ovog programa bio je kombinovanje konvencionalnih lovaca za Vazduhoplovstvo SAD, brodskih katapultnih aviona za američku mornaricu i lovaca za kratko uzletanje i vertikalno sletanje za Korpus američkih marinaca.

Avion F-35 je ranije bio poznat kao X-35 a pobedio je u konkurenciji sa Boingom X-32. Prvi prototip X-35A objavljen je 2000. godine. Razvoj ovog aviona uglavnom su finansirale SAD, uz dodatna sredstva vlada Velike Britanije i drugih partnerskih zemalja.

Generički F-35 ima sličnu konfiguraciju kao F-22 sopstvenog dizajna kompanije Lockheed Martin, ali je nešto manji i ima jedan motor. Avion sa jednim motorom je jeftiniji za proizvodnju i održavanje, ali na račun manjeg borbenog opterećenja i performansi. 

F-35 koristi stelt tehnologiju koja smanjuje njegov radarski presek i tako otežava otkrivanje radarom. Trenutno je jedan od najnaprednijih lovaca na svetu. U SAD, samo se F-22 Raptor smatra moćnijim, međutim nije im ni ista svrha. 

Takođe, F-35 je drugi pravi lovac 5. generacije posle F-22. Najnoviji kineski i ruski lovci, poput Čengdu J-20 ili Su-57, po tehnologiji polako dostižu F-35.