Nedavno sam detaljno pisao o unikatnoj italijanskoj poluautomatskoj sačmarici sistema Cosmi. Ovo luksuzno oružje jedinstvene konstrukcije, visokog kvaliteta i naročite ljepote kroz decenije je postalo statusni simbol i omiljena lovačka sačmarica bogataša i državnika. Poznato je da iz Italije dolaze i najbolje borbene sačmarice na svijetu a ovoga puta predstavljamo još jednu poluautomatsku glatkocijevnu pušku sa Apeninskog poluostrva, istina ni upola elegantnu i luksuznu kao Kozmi, ali kvalitetnu, pouzdanu i dokazanu, kako u borbi tako i u lovu.
Riječ je o poluautomatskoj sačmarici Benelli M4, nastaloj na zahtjev i po specifikacijama Korpusa mornaričke pješadije Sjedinjenih država, popularnih „marinaca“, koja je vremenom više nego zasluženo izborila mjesto i među lovcima. Predmetno oružje važno je i kao prva Benelijeva poluautomatska sačmarica za koju je specijalno razvijen jednostavni i pouzdani sistem pozajmice barutnih gasova nazvan „ARGO“. Taj se sistem vremenom pokazao tako pouzdanim da ga je Beneli primijenio i na svojim udarnim poluautomatskim lovačkim karabinima.
Beneli M4 Super 90
Poluautomatska sačmarica sistema Benelli M4 Super 90 jedno je od najboljih oružja te vrste na svijetu (mnogi će reći da je to bez ikakve sumnje najbolja borbena sačmarica današnjice) a proizvodi se u vojnoj i civilnoj verziji, u različitim konfiguracijama i dužinama cijevi. Danas je sa velikim uspjehom koriste vojne i policijske snage u Americi ali i drugim zemljama, uključujući Srbiju, Hrvatsku, Sloveniju, Irak, Grčku, Irsku, Gruziju, Australiju, Izrael, Libiju, Bjelorusiju, Litvaniju, Maleziju, Veliku Britaniju, Južnu Koreju, Maltu, Bahrein, Filipine, Slovačku, Brazil i naravno Italiju.
Predmet ovog teksta je osnovna verzija oznake Benelli M4 Tactical. Radi se o poluautomatskoj borbenoj sačmarici kalibra 12/76 koja radi na principu pozajmice barutnih gasova i razvijena je specijalno za američku vojsku. Inače, tradicija sačmarica u naoružanju američkih oružanih snaga stara je preko jednog vijeka. Najranija upotreba formacijske borbene sačmare zabilježena je u Filipinsko-Američkom i Prvom svjetskom ratu. Bila je to čuvena „pumparica“ sistema Vinčester M1897 opremljena bajonetom M1917 i nazvana „trench gun“ (rovovska puška).
Sačmarici Beneli M4 prethodili su poluautomatski modeli iz čuvene serije „Super 90“ M1, M2 i M3, nastali u drugoj polovini 1980-ih godina prošlog vijeka. Na sve tri puške bio je primijenjen poluautomatski inercioni sistem rada, o kojem smo takođe detaljno pisali. Sačmara M3 je imala i mogućnost ručnog repetiranja, putem kliznog potkundaka, kada se koriste patrone sa gumenim kuglama i uopšte specijalna neletalna municija (ta municija ne može proizvesti potreban impuls da bi se obezbijedio pouzdan inercioni poluautomatski ciklus rada).
Nastanak sada već proslavljenog modela Beneli M4 vezuje se za konkurs Vojske Sjedinjenih Država koja je tragala za novom standardnom službenom sačmaricom. Na konkursu, koji je raspisan 1998. godine, učestvovalo je više kompanija sa modelima različitih konstrukcija. Benelijev model je američkoj vojsci predstavljen u avgustu iste godine nakon čega je podvrgnut rigoroznim uporednim testovima (sa modelima drugih proizvođača).
Nakon što se prašina slegla, pokazalo se da je Beneli M4 (odnosno model XM1014, kako mu je bila oznaka a konkursu) ubjedljivo izvojevao pobjedu nad konkurencijom. Serijska pproizvodnja je započeta iduće 1999. godine a nakon prve tranše od 20.000 komada za „marince“ zvanično je usvojena u naoružanje Vojske SAD pod nazivom M1014 Joint Service Combat Shotgun (JSCS).
Sistem gasne pozajmice ARGO
Srce sačmarice Beneli M4 čini patentirani sistem gasne pozajmice nazvan A.R.G.O. (skraćeno od Auto-Regulating Gas-Operated). Još od kako je oružarski genije Džon Mousis Brauning uveo konstrukciju gasne pozajmice kod koje je otvor za barutne gasove izbušen na sredini cijevi, većina proizvođača slijedila je upravo njegovo rješenje. Međutim, Beneli je na zahtjev američke vojske razvio sasvim novi sistem gasne pozajmice i pozicionirao ga odmah ispred ležišta metka.
Sa donje strane, u zoni gdje završava ležište metka a počinje duša cijevi, smješten je sklop gasne pozajmice. Čine ga dvostruki sistem komora gasne pozajmice sa pripadajućim regulacionim ventilima te dupli klipovi kratkog hoda smješteni unutar paralelnih cilindara. Otvor gasne pozajmice izbušen je na cijevi ispred ležišta metka jer su barutni gasovi u toj zoni, kako objašnjava proizvođač, vreliji, čišći i višeg pritiska što za poljedicu ima manje prljanja mehanizma te brži, ujednačeniji i pouzdaniji rad. Sistem se, kako mu sam naziv kaže, samoreguliše – što veća količina gasova kroz otvor pozajmice dospiju u sistem, tim prije će gasni ventili pritisak smanjiti i optimizovati na potreban nivo. Pored toga, Benelijev sistem pozajmice gasova je znatno lakši i kompaktniji od konkurencije.
A kako to sve funkcioniše?
Kada dođe do aktiviranja patrone u ležištu vreli barutni gasovi kroz komore gasne pozajmice djeluju na klipove kratkog hoda. Regulacioni venili na komorama gasne pozajmice ispuštaju višak gasova u atmosferu i odmah nakon toga se pod dejstvom opruga zatvaraju. Na sačmari Beneli M4 gasni klipovi se nalaze unutar paralelnih cilindara i orebreni su na tijelu. Rebra na tijelu klipova služe za bolje iskorišćenje barutnih gasova.
Barutni gasovi u ekspanzionim komorama odnosno gasnim cilindrima djeluju na orebrene površine klipova koji se kreću unazad i udaraju u tijelo nosača zatvarača (ispod glave zatvarača, sa donje strane) čime započinje ciklus rotacije i odbravljivanja zatvarača. Zatvarač i nosač kreću unazad protiv povratne opruge smještene u cjevastom elementu kundaka a čaura biva izbačena kroz otvor za ekstrakciju.Mehanizam za okidanje je sada resetovan i udarač/oroz zapet. Nosač i zatvarač potom kreću naprijed, svjež metak biva pokupljen sa kašike podizača i ubačen u cijev pri čemu zatvarač rotira i bravi a gasni klipovi se udarcem nosača zatvarača vraćaju u početni položaj (klipovi nemaju zasebne opruge već ih u prednji položaj vraća nosač zatvarača pod dejstvom povratne opruge prilikom zabravljivanja).
Kinematski mehanizam gasne pozajmice maksimalno je skraćenog hoda što umnogome smanjuje nepoželjni uticaj vibracija na oružje. S obzirom da cijev i gasna pozajmica trpe visoke radne temperature i pritiske podvrgnuti su otpuštanju zaostalih napona u materijalu putem tehnologije dubokog smrzavanja na ekstremno niskim temperaturama (kriogenom procesu u tečnom azotu). Sistem gasne pozajmice je integralni dio cijevi a može da se lako i brzo rastavi radi čišćenja i održavanja (bez obzira na tvrdnju proizvođača da se sistem sam čisti prilikom rada).
Punjenje I Pražnjenje
Sačmara Beneli M4 ima poseban sistem punjenja i pražnjenja. Da bi se sačmara napunila ili samo dopunila udarni mehanizam mora biti zapet. Ključni dio mehanizma za punjenje je poluga za otpuštanje patrona iz tubularnog magacina koja se nalazi sa donje desne strane sanduka oružja, iznad okidača. Obilježena je jasnom crvenom tačkom i u bojevom položaju viri dovoljno da se može opipati u mraku.
Ovom bezbjednosnom komandom patrone se iz tubularnog magacina dovode na kašiku podizača – u položaj za punjenje tojest uvođenje u cijev. Poluga strijelcu pruža potpunu kontrolu i bez njenog angažovanja svježa patrona iz magacina neće biti uvedena u ležište metka bez obzira koliko puta je oružje ručno repetirano. Aktiviranjem poluge, patrona će uz jasan klik oprugom biti izbačena iz tubularnog magacina i postavljena na podizač. Kašika podizača je prosječena pa je moguće i vizuelno se uvjeriti kada je patrona postavljena na njeno tijelo. Sve dok je aktivirana poluga obilježena crvenom tačkom sistem se pri poluautomatskom radu resetuje i, nakon svakog opaljenja, nova patrona biće postavljena na tijelo kašike donosača.
Prilikom paljbe, polugom je moguće prekinuti dotok patrona iz magacina u bilo kom trenutku i ručno ubaciti patronu željene vrste kroz otvor sa desne strane sanduka – direktno u cijev ili na kašiku podizača. Ista komanda je indikator zapetosti udarnog mehanizma. Zatvarač će nakon ispaljivanja posljednjeg metka ostati u zadnjem položaju.
Dugme za otpuštanje zatvarača iz zadnjeg položaja nalazi se na uobičajenom mjestu sa desne strane sanduka, ispod ručice zatvarača. Nešto je manjeg presjeka ali dovoljno udobno za angažovanje. Pražnjenje oružja se izvodi repetiranjem i izbacivanjem patrona kroz otvor za ekstrakciju čaura ili ručnim vađenjem patrona kroz otvor za punjenje tubularnog magacina (uz prethodno otpuštanje poluge graničnika).
Okidanje na sačmari M4 je izvanredno – čisto, resko, kratko i sa jasnim resetom pa se može bez problema uporediti sa okidanjem lovačkih karabina. Kočnica je kros bolt tipa i smještena je iza branika obarača sa desne strane sanduka. Angažuje se kažiprstom (ljevoruki strijelci kočnicu mogu premjestiti na suprotnu stranu).
Na kućištu povratne opruge odnosno cjevastom elementu fiksiranom na zadnji kraj sanduka montirani su pištoljski rukohvat i podesivi kundak sa obrazinom. Potkundak se sastoji od dvije polimerske polovine. Na sanduku je plasirana integralna pikatini šina. Mehanički nišanski sistem čine zadnji diopterski nišan širokog otvora podesiv po visini i pravcu i mušica montirana na postolje (nišani su zaštićeni bočnim krilcima). Opisanu sačmaricu rado koriste lovci, prvenstveno zbog pouzdanog rada sa različitim vrstama municije i u svim uslovima lova. Kako je rečeno na početku, sistem gasne pozajmice poslužio je kao osnova za razvoj lovačkih poluautomatskih karabina sistema Beneli Argo koje ćemo predstaviti nekom drugom prilikom.
Tehnički podaci
- Proizvođač: Benelli Armi SPA
- Sistem rada: Pozajmica barutnih gasova, rotacioni zatvarač
- Kalibar: 12/76
- Dužina cijevi: 470 mm
- Ukupna dužina: 1,010 mm sa izvučenim kundakom (889 mm sa uvučenim kundakom)
- Masa: 3.82 kg
- Čokovi: Demontažni
- Sistem hranjenja: tubularni podcijevni magacin
- Kapacitet : 5 + 1 lovačka verzija, 7+1 vojna verzija
