Krajem prošle decenije kragujevačka fabrika Zastava Oružje je, prvenstveno za američko tržište, iznova redizajnirala vojničku pušku M77, čime je dokazani, robusni i pouzdani sistem “kalašnjikov” dodatno prilagodila i približila civilima. Američki strijelci imaju samo riječi hvale za ovo kvalitetno oružje modernog i atraktivnog izgleda, a prihvatljive cijene.
Kragujevački poluautomatski karabin ima oznaku Zastava M2010, u kalibru je .308 “Win”, a donosi nekoliko unapređenja, prvenstveno na polju ergonomije i odlično se prodaje u USA.
Počeci razvoja FAZ (Familija automatskog oružja Zastava) i nastanak puške M77
Počeci razvoja familije FAZ sežu u sada već daleku 1959. godinu. Prema podacima iz monografije “Kolevka srpske industrije: sto pedeset godina fabrike oružja” (Zastava oružje, Kragujevac, 2003) istoričara naoružanja i inženjera Branka Bogdanovića, rad na razvoju jugoslovenske verzije automatske puške sistema “kalašnjikov” započet je bez licencnog prava i to na osnovu dva komada AK-47 koji su na tlo SFRJ dospjeli u rukama dva albanska dezertera. Pokazalo se, naime, da ta dva primjerka nisu dovoljna za izradu sumpornih odlivaka, uspješno kopiranje cijelog oružja i rekonstrukciju tehničke dokumentacije pa je lično Josip Broz Tito posredovao da jedna od zemalja Trećeg svijeta, bez znanja SSSR-a, ustupi SFRJ dovoljnu količinu automatskih pušaka AKM (Avtomat Kalašnikova Modernizirovannый) na osnovu kojih je taj sistem uspješno kopiran.
Godine 1964. započet je razvoj verzije automatske puške oznake M64 u kalibru 7,62×39 mm, koja je 1967. godine dobila naziv M67. Razvoj se nastavlja pa je 1969. godine na osnovu M67 razvijena automatska puška M70 koja u naoružanje JNA ulazi 1970. godine. Zastava se prilagodila i zahtjevima stranog tržišta pa je tako, pored čitavog niza modela automatskih pušaka i automata nastala i automatska puška M.1977B1 kalibra 7,62×51NATO i njene brojne verzije. Radilo se u stvari o sistemu M70 prilagođenom municiji 7,62 NATO. Na osnovu puške M77 kasnije su razvijene civilne/lovačke verzije.
Prvi Zastavin “civilni kalašnjikov”
Manje je poznato da je još krajem osamdesetih godina prošlog vijeka tim kragujevačkih inženjera fabrike “Zastava” ozbiljno radio na razvoju naročite civilne modifikacije automatske puške M77. Bio je to pravovremen “Zastavin” odgovor na finski Valmet M88 (modeli “Petra” i “Hunter”) u kalibru .308 Vinčester, a rezultat je bio neobično skladno pa i za današnje pojmove moderno oružje, za koje se sa pravom može reći da je prevazilazilo finske modele i bilo daleko ispred svog vremena. Stoga zaista čudi zašto ovo oružje nije ušlo u serijsku proizvodnju.
Ukupna dužina oružja iznosila je 1.000 mm, a dužina cijevi 510 mm. “Zastavini” konstruktori do neprepoznatljivosti su redizajnirali M77 i to tako što su, za razliku od finskog “Valmeta”, čiji je kundak bio dvodijelni, kompletan sanduk postavili u elegantan jednodijelni kundak sa njemačkom obrazinom tipa “izražena svinjska leđa” i gumenim odbojnikom. Poluga regulatora paljbe pretvorena je u diskretno krilce kočnice sa dva položaja (ukočeno i zakočeno).
Zastava LKP96A (lovački karabin poluautomatski)
Devedesetih godina prošlog vijeka razvijena je i uvedena nova civilna modifikacija automatske puške M77 pod oznakom LKP96A (lovački karabin poluautomatski).
LKP96A predstavljao je modifikaciju vojničke automatske puške M77, što je izvedeno relokacijom obarače unazad, redizajniranjem poluge regulatora paljbe, uklanjanjem vojničkog rukohvata, kundaka i drvenih obloga te uvođenjem klasičnog lovačkog jednodijelnog orahovog kundaka sa izraženim pištoljskim rukohvatom. Gasni cilindar bio je ogoljen, a u jednodijelni kundak spakovan je kompletan sanduk oružja. Sa desne strane puške, iznad obarača, prorezan je otvor u kundaku za kretanje poluge kočnice (redizajnirana i skraćena poluga regulatora paljbe), zadržani su klasični mehanički nišani sa vojne osnove, a sa lijeve strane sanduka nalazila se šina za montažu optičkog nišana. Ipak, lovačko oružje LKP96A nije doživjelo masovniju proizvodnju i upotrebu.
“Zastava M2010” (ZASTAVA PAP M77 PS)
Poluautomatska lovačko/sportska puška Zastava M2010 u kalibru .308 “Winchester”, kao i prethodno opisani karabin, bazira se na dokazanoj i pouzdanoj pušci M77. Zastavini konstruktori i ovoga puta gledali su da se novim kozmetičkim detaljima što više udalje od tipično vojničke estetike M77, ali srce Sistema ostalo je nepromijenjeno. Ubjedljivo najpouzdaniji i najpopularniji princip funkcionisanja poluautomatskih i automatskih pušaka, genijalni izum Mihaila Timofejeviča Kalašnjikova – sistem AK47 primijenjen je i na novom karabinu Zastava M2010.
O AK47 sistemu danas je poznato uglavom sve, ali ovom prilikom još jednom ćemo ukratko opisati princip njegovog funkcionisanja. Puške ovog sistema imaju rotacioni zatvarač, a rade na principu pozajmice barutnih gasova i to tako što se gasovi kroz naročit otvor, izbušen u cijevi, usmjeravaju prema čelu klipa koji je sastavni dio sklopa nosača zatvarača (tzv. klip dugog hoda). Pošto se dejstvom udarača i udarne igle aktivira metak u njegovom ležištu, zrno se odvoji od čaure i ureže u žljebove te započne svoj put kroz dušu cijevi.
U trenutku kada zrno na svom putu kroz cijev ostavi otvor za pozajmicu iza sebe, barutni gasovi ulaze u kanal i kroz barutnu komoru dejstvuju na čelo klipa, a višak gasova biva eliminisan kroz otvore sa prednje strane gasnog cilindra. Gasni klip pod dejstvom barutnih gasova ide unazad protiv povratne opruge zajedno sa nosačem zatvarača za oko 8 mm dok za to vrijeme zatvarač ostaje zabravljen. U vremenu koje protekne dok nosač zatvarača izvrši pokretanje zatvarača i njegovo obravljivanje (dok pređe 8 mm) zrno napušta cijev, dakle u tom vrlo kratkom vremenu otvaranje zatvarača se odlaže, dok pritisak u cijevi ne padne na bezbjedan nivo. Pošto ga nosač sada vuče, zatvarač se rotira i odbravljuje izvlačeći pomoću izvlakača praznu čauru te na svom putu unazad naleće na izbacivač, čaura dnom udara u njega i biva izbačena.
Krećući se dalje nazad sklop nosača zatvarača zapinje udarač, a u povratku skida svjež metak sa okvira, ubacuje ga u cijev i ponovo zabravljuje. Do opaljenja, razumije se, neće doći sve dok se ponovo ne izvrši okidanje, jer lovačka puška dejstvuje isključivo poluautomatski.
Ono što strijelci posebno izdvajaju kao odlično rješenje na M2010 jeste ergonomični polimerski kundak originalnog „Zastavinog“ dizajna. Naime, kundak je tako dobro riješen i pozicioniran da njegova obrazina omogućava optimalan položaj glave, odnosno oka strijelca pri upotrebi kako mehaničkih, tako i optičkih nišana. To je rijedak kvalitet na većini lovačkih derivata sistema AK47. Udobni pištoljski rukohvat je izveden integralno sa kundakom, a otvor za palac je takođe odlično ergonomski riješen. Sam kundak je u “monte karlo” formi, ima izraženu obrazinu sa lijeve strane i opremljen je efikasnim gumenim odbojnikom/potkovom koji primjetno ublažava trzaj. Identičan kundak nalazi se i na novoj lovačkoj modifikaciji automatske puške M70 u kalibru 7,62×39mm – poluautomatskom lovačkom karabinu PAP. Drvene obloge zamijenjene su modernim polimerskim i naglašeno su sportske forme. Na donjoj polimernoj oblozi nalaze se udobna proširenja sa obje strane, čime je poboljšan hvat. Svi dijelovi od polimera imaju prijatnu zrnasto hrapavu teksturu, što je još jedna pohvala.
Sanduk je izrađen od presovanog čeličnog lima i na zadnjem dijelu zakošen iz razloga lakše montaže i pozicioniranja kundaka. Na sanduku je zadržano standardno dugme utvrđivača poklopca sanduka.
Predviđeno je da se optički nišan za pušku utvrđuje uz pomoć postolja i nosača optičkog nišana (novi PAP u kalibru 7,62×39 ima poklopac sanduka sa integralnom šinom što svakako nije čvrsto rješenje). Sistem montiranja je sličan onom na pušci PASP M76 s tim da novi nosač optičkog nišana sa gornje strane umjesto ležišta sa stezačima ima picatinndž šinu. Postolje nosača optičkog nišana smješteno je sa lijeve strane sanduka. Na postolje je moguće postaviti i druge vrste montaža poput “arsenal SM-13”, koja je takođe opremljena picatinny šinom. Puška, naravno, ima i standardne mehaničke nišane preuzete sa vojne osnove.
Ručica zatvarača smještena je sa desne strane, a sa iste strane nalazi se i prepoznatljiva poluga regulatora paljbe, to jest u ovom slučaju kočnica sa dva položaja (safe-fire). Tijelo poluge kočnice ima standardnu vojničku formu, ali je prosječeno sa gornje zadnje strane. U taj urez zalazi ručica zatvarača te je moguće zatvarač fiksirati u zadnjem otvorenom položaju zatvarača, pri čemu je oružje ukočeno.
Cijevi dužine 500 mm sa 6 žljebova, desnog koraka uvijanja od 304,8mm, izrađene su od visokokvalitetnog hrom vanadijum čelika metodom hladnog kovanja (i to na austrijskim GFM GmbH mašinama koje su instalirane još 1959. godine) čime je obezbijeđena preciznost, dugotrajnost i očuvana tačnost, ali nisu tvrdo hromirane (što i nije mana ako se koristi kvalitetna nekorozivna municija i oružje redovno čisti i održava). Na ustima cijevi navijen je i zavaren zaštitnik usta cijevi, čime je spriječeno montiranje različitih dodataka.
M2010 je opremljena regulatorom protoka, to jest pritiska barutnih gasova koji je smješten na barutnoj komori i ima tri pozicije, čime je obezbijeđen nesmetan rad oružja pri korišćenju različitih laboracija. Ovo posebno pozdravljaju strijelci koji sami pune municiju. Predviđeno je da se zakretanje regulatora u željenu poziciju obavlja vrhom zrna, a fiksiranje u izabranom položaju obezbijeđeno je lisnatom oprugom montiranom na gasnom cilindru.
Fabrički se isporučuju okviri kapaciteta 5 i 10 metaka, ali se bez problema mogu koristiti i oni kapaciteta 20 metaka. Standardna površinska zaštita puške je bruniranje.
Puška je prilično precizna, što ne čudi ako uzmemo u obzir činjenicu da se na identičnom sistemu bazira dobro poznata vojnička snajperska puška PASP M76 pa i nova M91. Jedan američki strijelac municijom “Federal American Eagle” 7,62×51mm sa zrnom “Open Tip Match” od 168 grejna lako je sa tri puta po 5 metaka na 100 jardi dobijao grupe od jednog i po inča.
Firma “Century International Arms” karabin Zastava M2010 u SAD prodaje po cijeni od 649,95 dolara. Onaj ko želi kvalitetan i pouzdan poluautomatski civilni karabin, a istovremeno je zaljubljenik u vojni AK47 sistem, dakle želi moćni .308 “Win” u dobro poznatom, neobično pouzdanom vojnom pakovanju poboljšane ergonomije i modernog dizajna odlučiće se za M2010 – nova „Zastavina“ modifikacija nudi zaista mnogo po veoma pristupačnoj cijeni.
Tehnički podaci:
- Kalibar: 222 Rem., .223 Rem., 243 Win., .308 Win.
- Kapacitet magacina: 10
- Dužina cijevi (mm): 460, 500
- Ukupna dužina (mm): 1010 , 1030
- Masa (kg): 3.9
