Naslovna Avijacija Prva slomljena krila srpskog vazduhoplovstva

Prva slomljena krila srpskog vazduhoplovstva

0
Farman HF-20
Farman HF-20
google news

Avijatičar Mihailo Petrović je, posle obuke u Parizu, prvi u julu 1912. dobio zvanje pilota i diplomu Međunarodne vazduhoplovne federacije, a poginuo je 1913.

Mihailo Petrović (1884–1913) (Foto Dokumentacija Politike)

Mihailo Petrović (1884–1913) (Foto Dokumentacija Politike)

Mihailo Petrović je rođen u selu Vlakča kod Kragujevca, 14. juna 1884. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, nakon čega se upisao u Srpsku kraljevsku vojno-zanatlijsku školu pri Vojno-tehničkom Zavodu u Kragujevcu. Završio je trogodišnji šegrtski tečaj i stekao zvanje pomoćnika (kalfe) livačkog zanata, ali na drugoj godini „kalfenskog” tečaja napustio je školu tako da nije stekao zvanje majstora.

Mihailo Petrović 1906. u Nišu, kao podnarednik Moravskog poljskog artiljerijskog puka (Foto Arhiva Šime Oštrić i Muzej Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva)

Mihailo Petrović 1906. u Nišu, kao podnarednik Moravskog poljskog artiljerijskog puka (Foto Arhiva Šime Oštrić i Muzej Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva)

Kraće vreme je radio u Beogradu, nakon čega je, gonjen ambicijama, o svom trošku otputovao u Sankt Peterburg, u nadi da će upisati neku od vojnih škola. Nakon neuspeha u Rusiji, vratio se 1903. u Beograd i prijavio na konkurs za Artiljerijsku podoficirsku školu, koju je završio 1905. kao prvi u klasi. U čin podnarednika je raspoređen u Moravski poljski artiljerijski puk u Nišu.

Do 1911. je službovao u Šumadijskom artiljerijskom puku „Tanasko Rajić” u Kragujevcu i Dunavskom puku u Beogradu (u kasarni u Nemanjinoj br. 20), a u narednika je unapređen 1910.

U to vreme, u Srbiji je počelo ozbiljno da se razmatra pitanje formiranja vazduhoplovstva i nabavke aviona. Na konkursu za avijatičare raspisanom 22. februara 1912. odabrano je šest kandidata za pilotsku obuku, među kojima se našao i narednik Mihailo Petrović. O ovoj odluci pisala je i beogradska „Politika”: „Na poslednjoj ministarskoj sednici vlada je pretresala pitanje o uvođenju avijatike u (srpskoj) vojsci. Izgleda da će vlada odrediti potreban kredit za nabavku aeroplana. Isto tako, biće poslano u Francusku 10 oficira sviju rodova oružja, da tamo izučavaju vojno vazduhoplovstvo.”

Poručnici Miloš Ilić i Živojin Stanković i narednik Miodrag Tomić u pilotskoj školi u Etampu, 1912.

Poručnici Miloš Ilić i Živojin Stanković i narednik Miodrag Tomić u pilotskoj školi u Etampu, 1912.

Odabrani pitomci su 20. aprila krenuli za Pariz. Obuka je započeta 1. maja u Etampu, u civilnoj pilotskoj školi konstruktora Anri Farmana i Blerioa. Petrović je 22. i 23. jula položio ispite i mesec dana pre ostalih srpskih pitomaca dobio zvanje pilota. Petrovićeva pilotska diploma Međunarodne vazduhoplovne federacije nosila je broj 979, a srpska – broj jedan. Ostali piloti su kurs završili do kraja septembra i dobili diplome francuskog Aero-kluba.

Avion Mihaila Petrovića – Farman HF-20 (Rekonstrukcija Ognjan Petrović)
Avion Mihaila Petrovića – Farman HF-20 (Rekonstrukcija Ognjan Petrović)

Polaznici kursa trebalo je da prođu i obuku u letu na visinama preko 1.000 metara. No, u Srbiji je 30. septembra 1912. objavljena opšta mobilizacija kao uvod u Prvi balkanski rat. Vlada je tek u tom trenutku odlučila da u Francuskoj nabavi avione. Ministarski savet je 11. oktobra 1912. odobrio potrebna sredstva, a trojica pitomaca iz Etampa su ušla u komisiju za odabir aparata. Petrović se s podnarednicima Miodragom Tomićem i Vojislavom Novičićem vratio u zemlju, gde je raspoređen u Vazduhoplovnu komandu, formiranu 25. decembra 1912. Nakon prispeća naručenih aviona, eskadra je razmeštena na aerodromu u selu Trupale kod Niša.

Tragedija iznad Skadra

U cilju zajedničkih operacija srpske i crnogorske vojske kod Skadra, u februaru 1913. je formiran Primorski aeroplanski odred, u čiji sastav su, između ostalih, detaširani i piloti Petrović i Tomić. Odred je 22. februara 1913. u Solunu ukrcan na trgovački brod Gike Kulurasa „Marika”, a šest dana kasnije je iskrcan u Medovi i transportovan u skadarski okrug, u selo Barbaluši komune Bušat. Pista i hangari su pripremljeni do 18. marta, a sutradan su provereni avionski motori. Konačno, 20. marta se pristupilo prvim probnim letovima. Petrović je, kao treći, poleteo na biplanu Anri Farman HF-20. Pilot je napravio krug iznad sela Megluši i Bušati, na visini od oko 1.500 metara. Na prilazu aerodromu, ugasio je motor i počeo s pripremama za sletanje. Međutim, u tom trenutku avion je pogodila snažna vazdušna struja, naglo ga usporila i prevrnula. Petrović je izbačen iz Farmana na visini od oko 900 metara i pao kod sela Babe. Sat na ruci poginulog pilota zaustavio se u 9.45 časova.

Major Miodrag Tomić (1888–1962), saborac Mihaila Petrovića od Etampa do Babaluša. Beograd, 1928. „Ilustrovani list” 1928.

Major Miodrag Tomić (1888–1962), saborac Mihaila Petrovića od Etampa do Babaluša. Beograd, 1928. „Ilustrovani list” 1928.

Narednik Mihailo Petrović je sahranjen 21. marta 1913. kod katoličke Crkve Uznesenja Presvete Bogorodice u selu Barbaluši. Iznad humke je postavljen krst s natpisom: „Mihailo Petrović, selo Vlakča, srez Požeški, okrug Užice. Slava mu!”

Dve godine nakon pogibije, 17. aprila 1914, Crna Gora je, u znak poštovanja i zahvalnosti, Petrovićevo telo prenela iz Babalušija u Cetinje. Celim putem od Skadra do Cetinja narod je odavao počast srpskom pilotu. Stanovništvo Rijeke Crnojevića, sa sveštenstvom na čelu, izašlo je u susret tužnom sprovodu, a ulice Cetinja bile su prepune ljudi željnih da se oproste od heroja. Kralj Nikola Petrović je iz dvora sišao na ulicu da bi se poklonio telu i položio venac na kovčeg. Na groblju kod Vlaške crkve, gde je sutradan Petrović i sahranjen, predsednik opštine Cetinje je održao besedu prvom palom srpskom pilotu.

Potpukovnik Miodrag Tomić s pilotima 6. vazduhoplovnog puka na zemunskom aerodromu „Beograd” oko 1930. godine (Foto Dokumentacija Politike)
Potpukovnik Miodrag Tomić s pilotima 6. vazduhoplovnog puka na zemunskom aerodromu „Beograd” oko 1930. godine (Foto Dokumentacija Politike)

Počast na ispraćaju

Skoro dve decenije kasnije, zalaganjem Mihailovog brata, artiljerijskog potpukovnika Živana Petrovića, posmrtni ostaci su preneti iz Cetinja u Beograd. Svečana sahrana održana je 1. oktobra 1931. na Novom groblju. Ceremoniji su prisustvovali brat, majka, svi oficiri Šestog vazduhoplovnog puka, zemunskog aerodroma i beogradskog garnizona, članovi Aero-kluba Kraljevine Jugoslavije „Naša krila”, piloti veterani i poštovaoci prvog srpskog pilota. Govor nad rakom održao je Petrovićev saborac iz Primorskog aeroplanskog odreda, sada potpukovnik, upravnik Aerodroma „Beograd” i komandant Šestog vazduhoplovnog puka potpukovnik Miodrag Tomić. Tokom ceremonije, iznad groblja je u znak počasti kružila lovačka eskadrila.

Uspomena na prvu žrtvu srpskog vojnog vazduhoplovstva i mnoge lične stvari sačuvane su do danas prvenstveno zahvaljujući bratu Živanu Petroviću, ali i entuzijazmu pojedinaca, poput gospodina Šime Oštrića.

NEMA KOMENTARA

KOMENTARIŠI

Molimo unesite svoj kometar!
Ovde unesite svoje ime

Exit mobile version